Yetişkin hastalığı çocuklarda da ortaya çıkmaya başladı! Polikliniğe başvuru sıklığındaki artış endişe veriyor | ‘Aileleri inandırmakta zorlanıyoruz’
Böbrek taşları, çoklukla yetişkinlerde görülen bir sıhhat sorunu olarak bilinse de çocuklarda da giderek daha fazla rastlanır hale gelmeye başladı. Bu rahatsızlık, böbrek kanalları içinde oluşan mineral içerikli sert kitlelerin yol açtığı şiddetli ağrılarla kendini gösteriyor.
Özellikle ABD’de çocuk olaylarında kaydedilen artış tasa verici olmaya başladı. Michigan Üniversitesi C.S. Mott Çocuk Hastanesi’nde pediatrik ürolog olan Kate Kraft, Washington Post’a yaptığı açıklamada son 10 yılda bu hadiselerin her yıl yaklaşık yüzde 10 oranında arttığını söyledi. Türkiye’de de benzeri bir yükseliş gözlemleniyor hatta bebeklerde bile böbrek taşı sıkıntıları yaşanıyor.
‘AİLELERİ İNANDIRMAKTA ZORLANIYORUZ’
“Son yıllarda ultrasonografinin daha yaygın bir formda kullanılması ve çocuklarda böbrek taşları konusundaki farkındalığın artması, bu durumun daha kolay saptanmasına ve münasebetiyle daha sık teşhis konulmasına imkan tanıdı” diyen Çocuk Sıhhati Hastalıkları ve Çocuk Nefrolojisi Uzmanı Prof. Dr. Mahmut Çivilibal, şöyle devam etti:
— Bir çocukta bilhassa de bir bebekte böbrek taşı saptayıp ailelerine epey sakin bir lisanla “bebeğinizin böbreğinde taş var” dediğimizde istinasız “yok artık doktor bey küçücük bebekte böbrek taşı mı olur” yanıtına çok alıştık. İnandırmakta zorlanıyoruz. Nitekim toplumumuzda böbrek taşları erişkinlerin bir hastalığı olarak kabul ediliyor. Lakin bu durum artık değişti…
— Genel olarak böbrek taşlarının neden arttığına değinecek olursak, çağdaş ömrün getirdiği hareketsizlik, beslenme alışkanlıklarının değişmesi ve çeşitli nedenlerle daha sık vitamin ilaçlarının kullanılması böbrek taşlarının daha sık ortaya çıkmasına neden oldu diyebilirim. Hatta böbrek taşlarının sıklığındaki artışın bir öbür nedeninin iklim değişikliği olduğu da kabul ediliyor. Yükselen sıcaklar sıvı kaybına neden olan çok kıymetli bir faktör ve bu durum çocukları daha fazla etkiliyor. Bu artan sıvı kaybı, idrarda daha yüksek bir mineral konsantrasyonuna yol açarak böbrek taşı oluşumu için verimli bir taban oluşturuyor.
‘POLİKLİNİĞİMİZE BAŞVURAN HASTA SIKLIĞINDAKİ ARTIŞI ÇOK NET GÖZLEMLİYORUZ’
Dünyada olduğu üzere ülkemizde de son yıllarda çocuklarda giderek artan sıklıkla böbrek taşlarına rastlandığına dikkat çeken Prof. Dr. Mahmut Çivilibal, “Taş sıklığı coğrafik değişiklikler gösterir. Az gelişmiş ve bilhassa sıcak iklim neslindeki ülkelerde daha sık görülür. Ülkemiz, Balkanlar’dan Hindistan’a uzanan endemik taş jenerasyonunda yer alıyor ve başka ülkelere nazaran daha sık böbrek taşları görülüyor. Bilimsel makaleler, dünyanın pek çok ülkesinde çocuklarda böbrek taşlarının ABD’deki yıllık artışa benzeri hatta birtakım ülkelerde daha yüksek olduğunu ve önümüzdeki yıllarda katlanarak artacağını bildiriyor” dedi.
Ülkemizde okul çocuklarında böbrek taşı görülme sıklığının yaklaşık yüzde 1 civarında olduğu söyleyen Prof. Dr. Çivilibal, “Daha da değerlisi kronik böbrek hastalığı olan Türk çocuklarının yüzde 8’inde temel nedenin böbrek taşları olduğu saptandı. Ülkemizde yıllık artış oranıyla ilgili geniş kapsamlı çalışmalar olmamakla birlikte polikliniğimize başvuran hasta sıklığındaki artışı çok net gözlemliyoruz” tabirlerini kullandı.
EN ÇOK HANGİ YAŞ KÜMESİNDE GÖRÜLÜYOR?
Ülkemizden ve dünyanın çeşitli bölgelerinden yapılan yayınlarda çocuklarda böbrek taşlarının ortalama teşhis yaşına da değinen Prof. Dr. Mahmut Çivilibal, “3-11 yaş olarak açıklanıyor. Bu hastaların yaklaşık yarısı ise 5 yaş altında. Radyolojik teşhis formüllerindeki gelişmeler küçük yaştaki hastaların ve asemptomatik olguların teşhis almasına yol açtı. Hastalık erkeklerde daha sık ve birçok ülkede erkek/kız oranı 1-3 ortasında değişiyor” dedi.
BELİRTİLERİ NELER?
Hastalığın belirtileriyle ilgili de bilgiler paylaşan Prof. Dr. Çivilibal, “En sık müracaat yakınması hematüri (idrarda kan görülmesi) ve karın ağrısı. Öteki müracaat şikayetleri idrar yolu enfeksiyonu, ağrılı idrar yapma, idrar kaçırma, huzursuzluk ve böbrek yetersizliği olabilir. Hastaların yaklaşık yüzde 30’u semptomsuz olabilir ve öteki bir nedenle yapılan ultrasonografide taşlar tesadüfen saptanır. Aileler çocuklarında bu belirti yahut bulgularla karşılaştıklarında kesinlikle tabibe başvurmalı ve böbrek taşlarına yönelik tetkikler yapılmalı” ihtarında bulundu.
NASIL BİR TEDAVİ FORMÜLÜ UYGULANIYOR?
“Tedavinin iki temel evresi bulunuyor” diyen Prof. Dr. Mahmut Çivilibal, “İlki akut sorunlardaki acil tedavi uygulamaları. Varsa ağrının ilaçlarla giderilmesi, bol sıvı verilmesi (ağızdan yahut gerekirse damar yoluyla) ve eşlik eden üriner enfeksiyonu olanlarda antibiyotik tedavileri. İkinci ise taşın uzaklaştırılmasına yönelik tedaviler. Günümüzde en sık ve uygun hadiselerde birinci başvurulan metot ise taş kırma (ESWL, ultrason eşliğinde ses dalgalarıyla taşın kırılması) yöntemi” dedi ve ekledi:
“Taş kırma sistemiyle bedenden atılamayan yahut bu prosedür için uygun olmayan olaylarda endoskopik usuller yahut açık cerrahi uygulamalarla taş çıkarılır. Bazen de hiçbir cerrahi sürece gerek kalmadan hasta zaten taşı düşürür. Taşın bizatihi düşürülmesi yahut taş kırma ya da cerrahi süreçlerle bedenden uzaklaştırıldıktan sonra yeni taş oluşumunun engellenmesine yönelik tedbirler alınmalı. Bol su, kısıtlı tuz, potasyum içeriği varlıklı zerzevat ve meyveleri tüketmek, çok hayvansal proteinleri tüketmemek ve gerekli hallerde ilaç tedavileri bu tedbirlerin başlıcaları.”
ÖNLEM ALINMASI İÇİN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?
Böbrek taşlarının oluşumunda genetik yatkınlığın rolü biliniyor olsa da, son yıllardaki artışın daha çok beslenme alışkanlıkları ve ömür usulündeki değişikliklerle alakalı olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Mahmut Çivilibal, “Özellikle doğu ve güneydoğu vilayetlerimizde yaşayan yahut bu kültürle büyüyüp göç ettikleri kentlere benzeri beslenme alışkanlıklarını taşıyan şahıslarda ve çocuklarında böbrek taşlarına daha sık rastlanıyor” dedi. Prof. Dr. Çivilibal, şu kıymetli bilgilerin altını çizdi:
— İşlenmiş besinler, ambalajlı hazır eserler ve fast food yiyeceklerde, temel besin unsurları eksik iken sodyum içerikleri hayli yüksek. Bu durum, bedenin mineral istikrarını bozarak kalsiyum ve oksalat düzeylerini etkileyebilir; bu mineraller böbrek taşlarının oluşumunda büyük bir kıymete sahip.
— Sıvı alımı ve beslenme alışkanlıkları, taş oluşumunun yanı sıra mevcut taşların düşürülmesi yahut tedavisinde de son derece kıymetli. Ne yazık ki, toplum olarak suyu az, tuzu ise çok seviyor ve tüketiyoruz. Taş oluşumunu en aza indirmek, mevcut taşların doğal yollarla düşürülmesini sağlamak ve gelecekte taşların yine ortaya çıkmasını önlemek için en değerli iki öge bol su içmek ve tuzu az tüketmek. Ayrıyeten, potasyum içeriği varlıklı zerzevat ve meyveleri sıkça tüketmek, çok hayvansal protein alımına dikkat etmek ve idrarın alkalileştirilmesi gayesiyle doğal limonata ve portakal suyu içmek de yararlı olacaktır.
Fotoğraflar: iStock