Yargı ıslahatı içeriği neler, unsurları ne, üzere sorular kamuyonun gündemini oluşturuyor. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, 4. Yargı Islahatı Stratejisi Belgesi’nin ayrıntılarını geçtiğimiz günlerde duyurmuştu. Yargı bağımsızlığını güçlendirip, süratli bir adalet sistemi inşa edeceklerini vurgulayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kabine Toplantısı sonrası yaptığı son dakika açıklamada, cezasızlık algısının önüne geçecek uygulamaları ve önlemlerin devreye alınacağını aktardı. 4. Yargı Islahatı Strateji Evrakı 1. Yargı Paketi olarak isimlendirilecek teklif Adalet Komitesi’ndeki görüşmelerin akabinde TBMM Genel Heyeti’nin gündemine gelecek. Pekala, 4. Yargı Islahatı Strateji Evrakı nedir, neleri kapsıyor, ne vakit çıkacak? İşte, detaylar.
4. YARGI ISLAHATI STRATEJİ DOKÜMANI SON DURUM
Kabine Toplantısı sonrası açıklamalarda bulunan Cumhurbaşkanı Erdoğan şunları söz etti;
“2025-2029 periyodunu kapsayan 4. Yargı Islahatı Strateji Dokümanını 23 Ocak tarihinde milletimizin ve yargı topluluğumuzun takdirine sunduk. 5 hedef, 45 maksat ve 264 faaliyetin yer aldığı 4. strateji evrakımızla pek çok alanda kayda kıymet adımlar atıyoruz. Vatandaşlarımızla önemli şikayetlere sebep olan trafik emniyetini tehlikeye atanlarla, düğün, nişan, asker uğurlama üzere sebeplerle silahla ateş edenlere yönelik cezaları değerli ölçüde arttırıyoruz. Ayrıyeten kamuoyunda yaygınlaşma emareleri gösteren cezasızlık algısının önüne geçecek uygulamaları ve önlemleri de devreye alacağız.”
4. YARGI ISLAHATI STRATEJİ NE ZAMAN ÇIKACAK?
AK Parti milletvekilleri, 4. Yargı Islahatı Strateji Evrakının birinci kanun teklifi için çalışma başlattı.
AA muhabirinin aldığı bilgiye nazaran, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan, 2025-2029 yıllarını kapsayan 4. Yargı Islahatı Strateji Evrakında yer alan 5 hedef, 45 gaye ve 264 faaliyete ait yasal düzenlemeler gündeme gelecek.
AK Parti milletvekilleri, Küme Lideri Abdullah Güler başkanlığında evrakın birinci kanun teklifi için hazırlıklara başladı.
4. Yargı Islahatı Strateji Dokümanı 1. Yargı Paketi olarak isimlendirilecek teklifte, cezasızlık algısının ortadan kaldırılmasına, 2 yıl ve altında kısa periyodik mahpus cezası gerektiren hatalarda muhakkak bir mühletin cezaevinde geçirilmesine yahut mecburî kamu hizmetinde çalıştırılmaya yönelik düzenlemeler yer alacak.
Çalışmaların tamamlanmasının akabinde birinci yargı paketi, TBMM Başkanlığına sunulacak. 4. Yargı Islahatı Strateji Evrakı 1. Yargı Paketi, Adalet Komitesi’ndeki görüşmelerin akabinde TBMM Genel Konseyi’nin gündemine gelecek.
Belgede yer alan öbür amaç ve faaliyetlerle ilgili düzenlemeler, hazırlanacak yargı paketleriyle yasalaştırılacak.
4. YARGI ISLAHATI STRATEJİ İÇERİĞİ VE UNSURLARI NELER?
TBMM Adalet Komitesi Başkanı ve AK Parti İstanbul Milletvekili Cüneyt Yüksel, Yargı Islahatı Strateji Belgesi’ndeki maksat ve faaliyetlere ait kanun teklifleri hazırlanacağını, yeni yasal düzenlemelerin hayata geçirileceğini bildirdi.
Yüksel, AA muhabirine, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açıklanan Yargı Islahatı Strateji Evrakı’na ait açıklamalarda bulundu.
Türkiye’nin ileri demokrasi yolunu temel alan; hak, özgürlük ve adalet anlayışı üzerine hukuk sistemini inşa eden bir devlet olduğuna işaret eden Yüksel, devletin, adalet üzerinde yükseldiğini, geliştiğini ve güçlendiğini belirtti.
Yüksel, “Adalet mülkün temelidir” tabirinin, devletin adalet üzere ayakta durduğunun sembolü oluğunu vurgulayarak, “Devleti adalet üzerinde inşa eden ve yaşatan bir medeniyetin temsilcileri olarak bizler de bu anlayışla tüm çalışmalarımızı gerçekleştirmekteyiz.” dedi.
Adalet hizmetlerinde kaliteyi yükselterek yargıya itimadı en üst düzeye çıkarmanın, toplumsal adalet anlayışını güçlendirmenin ve milletin beklentilerini karşılamanın asli misyon olduğunun altını çizen Yüksel, 2002’den itibaren sürdürülen ıslahat iradesinin, adalet ve insan hakları alanındaki yasal değişiklikler ve strateji evraklarıyla ortaya konulduğunu tabir etti.
Yüksel, son 22 yılda hayata geçirilen siyasetlerin, demokrasinin, hukukun üstünlüğünün ve insan haklarının güçlendirilmesindeki kararlılığın göstergesi olduğuna dikkati çekti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından 2025-2029 devrini kapsayan yeni Yargı Islahatı Strateji Belgesi’nin açıklandığını anımsatan Yüksel, dokümanın, Türkiye Yüzyılı’nı “Adaletin Yüzyılı” yapma emelini taşıdığını lisana getirdi.
Yargı Islahatı Strateji Belgesi’nin, yargı ıslahatı çerçevesinde adalet sistemini güçlendirmeyi, insan haklarını daha faal muhafazayı ve yargı süreçlerini hızlandırmayı hedefleyen stratejik yol haritası olduğunu belirten Yüksel, dokümanın 5 ana amaç üzerinde temellendirildiğini anlattı.
– “İş yükünü karşılayacak yeni mahkemeler kurulacak”
Yüksel, adalet hizmetlerinin gecikmeksizin, verimli ve vatandaş odaklı bir halde sunulabilmesi için yargının kurumsal yapısının güçlendirilmesinin ehemmiyet taşıdığının altını çizdi.
Yargı Islahatı Strateji Belgesi’ndeki “Kurumsal Yapının Güçlendirilmesi ve Süreçlerin Yine Yapılandırılması” amacı doğrultusunda yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının artırılması, yeni mahkemelerin kurulması ve mevcut süreçlerin güzelleştirilmesi ile temyiz ve istinaf süreçlerinin hızlandırılmasının amaçlandığını vurgulayan Yüksel, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Hukukun üstünlüğünü temel alan, demokratik, sivil, yeni bir Anayasa hazırlıklarına sürat verilecektir. Hak ve özgürlüklerin daha faal korunması için yeni İnsan Hakları Aksiyon Planı hazırlanacaktır. İş yükünü karşılayacak yeni mahkemeler kurulacak; Yargıtay ve Danıştay daire ve üye sayıları yine düzenlenecektir. İstinaf ve temyiz incelemesinde 6 aylık azami müddet uygulamasına geçilecek; duruşmalar kesintisiz ve ertelemeler azami 2 ay olarak uygulanacaktır. Evrakta yer verilen bu gaye, adil yargılanma hakkının bir ögesi olan süreçlerin hızlandırılmasına ve adalete olan inancın daha da güçlendirilmesine katkı sağlayacaktır.”
– “Hukuk fakültelerine girişte yüksek muvaffakiyet sıralaması uygulanacak”
Hukuk eğitiminin güçlendirilmesi gerektiğine işaret eden Yüksel, ilgili kurumlarla yapılacak işbirliğiyle hukuk eğitiminin kalitesini artıracak önlemlerin geliştirileceğini kaydetti.
TBMM Adalet Komisyonu Başkanı Yüksel, “Hukuk fakültelerine girişte yüksek başarı sıralaması uygulanacak; hukuk fakültesi öğrencilerinin staj imkanları artırılacaktır.” diye konuştu.
Hakim ve savcı eğitimlerinin güçlendirileceğini belirten Yüksel, avukatlar ve adalet işçileri için yeni düzenlemelerin hayata geçirileceğini bildirdi.
– “Çevre ve trafik güvenliği üzere birçok bahiste tesirli önlemler öngörülmüştür”
Mağdur odaklı yaklaşımların geliştirileceğini anlatan Yüksel, alternatif uyuşmazlık tahlil tekniklerinin yaygınlaştırılmasıyla ceza adaleti sisteminin aktifliğinin artırılmasının hedeflendiğini söyledi.
Yüksel, faal ceza adaleti sisteminin caydırıcı yaptırımları gerektirdiğini vurgulayarak, şunları söz etti:
“Toplum huzuru için faal ceza adaleti sistemi geliştirilecektir. Kabahat, yaptırım ve infaz istikrarı, toplumsal gereksinimler çerçevesinde yine ele alınacaktır. Trafikteki saldırganlığa karşı sert yaptırımlar hayata geçirilecek, kutlamalardaki silah kullanımına caydırıcı cezalar düzenlenecektir. Bilişim hataları, dolandırıcılık ve uyuşturucuyla uğraşta güçlü önlemler hayata geçirilecektir. Bu kapsamda Yargı Islahatı Strateji Dokümanı’nda hatayla çabada caydırıcılığın artırılmasına yönelik olarak ailenin korunması, bireylerin beden bütünlüğü, etraf ve trafik güvenliği üzere birçok bahiste tesirli önlemler öngörülmüştür.”
“Hukuk ve İdari Yargılama Süreçlerinin Aktifliğinin Artırılması” maksadıyla de yargı süreçlerinin kolaylaştırılmasının, hızlandırılmasının, makul müddette yargılanma hakkının korunmasının amaçlandığını aktaran Yüksel, bedel ve meblağı belirli ölçünün altındaki davaların daha süratli çözümlenebilmesi için süratli yargılama yolunun düzenleneceğini kaydetti.
Cüneyt Yüksel, şiddet içermeyen aile uyuşmazlıklarında, aile bireylerinin yargı süreçlerinde yıpranmasını önlemek emeliyle aile hukukunda arabuluculuğun getirileceğini bildirdi.
– “Düzenlemeleri milletvekillerimizin takdirleriyle hayata geçireceğiz”
Komisyon Başkanı Yüksel, hukuk mahkemelerinin orta kararlarının yerine getirilmemesinde cezai yaptırım uygulanacağını, idari yargı mercilerinde kanıt tespiti yapılabilmesine imkan sağlanacağını belirtti.
“Adalete Erişimin Kolaylaştırılması” gayesi kapsamında düzenlemeler yapılacağını anlatan Yüksel, “Adli yardıma ayrılan mali kaynak artırılacak, dijital dönüşüm ve yapay zeka tabanlı yargı sistemleri ile elektronik tebligat ve duruşma sistemleri geliştirilecektir.” bilgisini paylaştı.
İlk Yargı Islahatı Strateji Belgesi’nin 2009’da, ikinci dokümanın 2015’te, üçüncü evrakın 2019’da hazırlandığını anımsatan Yüksel, bu dokümanların sürekliliğe dayanan ve birbirini tamamlayan ıslahatlar içerdiğine dikkati çekti. Yeni Yargı Islahatı Strateji Belgesi’nin, öteki dokümanların tamamlayıcısı olduğunu vurgulayan Yüksel, şunları kaydetti:
“Yeni açıklanan Yargı Islahatı Strateji Dokümanı’nda 5 maksat ve bu amaçlar kapsamında belirlenen 264 faaliyet yer almaktadır. Adalet Kurulu olarak Yargı Islahatı Strateji Dokümanı’nda belirlenen amaç ve faaliyetlere yönelik çalışmalar yapacağız. Doküman kapsamında yeni kanun teklifleri gündeme gelecek ve yeni yasal düzenlemeler hayata geçirilecek. Hazırlanacak yeni kanun teklifleri komitemizde pahalandırılacak ve ele alınacaktır. Meclis çalışmalarımızın temelini oluşturan motivasyon mucibince insan haklarını temel alan, adaleti önceleyen ve yargıya inancı temel alan düzenlemeleri milletvekillerimizin takdirleriyle hayata geçireceğiz.”
TRAFİKTE AKIN MAKSATLI ARAÇTAN İNEN ŞOFÖRÜN EHLİYETİ ALINACAK
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kamuoyuna açıklanan ve 2025-2029 yıllarını kapsayan 5 gaye, 45 amaç ve 264 faaliyetten oluşan 4. Yargı Islahatı Strateji Belgesi’yle yargıda kıymetli ıslahatlara imza atılacak.
Belgeye nazaran, “kurumsal yapının güçlendirilmesi ve süreçlerin yine yapılandırılması”, “insan kaynakları kapasitesinin güçlendirilmesi”, “ceza adaleti sisteminin aktifliğinin artırılması”, “hukuk ve idari yargılama süreçlerinin aktifliğinin artırılması” ve “adalete erişimin kolaylaştırılması” amaçlanıyor.
Ceza adaleti sisteminin aktifliğinin artırılması hedefi doğrultusunda “suç, yaptırım ve infaz” istikrarı, toplumsal muhtaçlıklar çerçevesinde yine düzenlenecek.
Kanunlarda yer alan birtakım fiillerin hata ve kabahat nitelikleri yine belirlenecek. Cezaların caydırıcılığını sağlamak için isimli para cezalarının ölçüleri artırılacak.
Hapis cezasının üst hududu 2 yıldan fazla olmayan ve tutuklama yasağına tabi olan hatalarda, “kişinin, tekrar kabahat işleyeceği konusunda kuvvetli kuşku oluşturması, kabahatin işleniş hali ve kamu sistemini ağır biçimde bozma tehlikesi” gözetilerek tutuklama önlemine başvurulabilmesine imkan sağlayacak düzenleme yapılacak.
– Trafikte işlenen hataların yaptırımları artırılacak
Trafikte işlenen kabahatler ile trafik güvenliğini tehlikeye uğratan kabahatlerin yaptırımları, caydırıcılık göz önünde bulundurularak tekrar belirlenecek.
Trafikte taarruz gayesiyle araçtan inme üzere davranışların, şoför evrakının geri alınması da dahil olmak üzere müstakil yaptırıma bağlanması sağlanacak. Ölümlü yahut yaralamalı trafik kazalarında zaruret dışında olay yerinin terk edilmesi farklı bir cürüm olarak düzenlenecek.
Suç işlemek maksadıyla örgüt kurma ile beden dokunulmazlığına, hürriyete ve etrafa karşı işlenen cürümlerin cezaları artırılacak.
Ses ve gaz fişeği atabilen silahların müsaadesiz taşınmasının yaptırımı ağırlaştırılacak. Şahısların toplu olarak bulunduğu nişan, düğün, asker uğurlaması üzere yerlerde ses ve gaz fişeği atabilenler de kapsama alınarak silahla ateş eden bireylere verilecek cezalarda artırıma gidilecek.
Şikayete bağlı cürümlerde şikayetçinin, ihtarlı davetiyeye karşın birinci duruşmaya mazeretsiz gelmemesi durumunda dava düşürülecek.
– Suça sürüklenen çocuklara mahsus müdafaa mekanizmaları
Çocukların isimli süreçte daha faal korunmasına yönelik düzenekler güçlendirilecek ve çocuklara yönelik telafi edici adalet uygulamaları geliştirilecek.
Bu kapsamda, birtakım ağır cürümler hariç olmak üzere 15 yaşından küçük çocukların birinci kere işledikleri cürümlerin, soruşturma ve kovuşturmaya husus edilmeden çocuklara mahsus müdafaa sistemleri içerisinde karşılanması sağlanacak.
Birden fazla kere suça sürüklenen çocuklara yönelik özel rehabilitasyon önlemleri geliştirilecek ve çocuklara has kısa müddetli mahpus cezasına seçenek yaptırımlar düzenlenecek.
Yargı Islahatı Stratejisi kapsamında istinaf ve temyiz müddeti 6 aya inecek
Yargı Islahatı Strateji Dokümanı’nda yer alan gayeler doğrultusunda, istinaf ve temyiz mühletleri 6 aya indirilerek, duruşmaların en fazla 2 ay sonraya ertelenebilmesi sağlanacak ve davaların sonuçlanma müddetleri kısaltılacak.
Adalet Bakanlığınca 2025-2029 yıllarını kapsayan 5 maksat, 45 maksat ve 264 faaliyetten oluşan 4. Yargı Islahatı Strateji Evrakı ile yargı alanında kıymetli ıslahatlara imza atılacak.
Belgede yer alan “Kurumsal Yapının Güçlendirilmesi ve Süreçlerin Tekrar Yapılandırılması” hedefi doğrultusunda istinaf ve temyiz mühletleri kısalacak.
Bu kapsamda, yapılacak yasal düzenlemelerle temyiz incelemelerinin en geç 6 ay içerisinde sonuçlanması sağlanacak. Bu gaye çerçevesinde Yargıtay ve Danıştayın kurumsal yapısı güçlendirilecek.
Temyiz incelemelerinde aktifliğin artırılması için Yargıtay ve Danıştay kanunlarında yer alan daire ve üye sayıları iş yüküyle orantılı olacak halde yine belirlenecek. Bölge adliye ve bölge yönetim mahkemeleri de Yargıtay ve Danıştay ile uyumlu bir formda daire ve hakim sayıları artırılacak. Ayrıyeten bu mahkemeler için ihtisaslaşma sağlanacak.
Bunların yanı sıra istinaf incelemelerinde misyon uyuşmazlıklarının azaltılması, katılık sonlarının tekrar düzenlenmesi ve birtakım davalarda direkt temyiz imkanı sağlanması ismine da çalışmalar yürütülecek.
– İstinaf mahkemeleri güçlendirilecek
Yargı Islahatı Strateji Belgesi’ndeki amaçlardan biri de istinaf incelemelerinin en geç 6 ay içerisinde sonuçlanması ismine yapılacak düzenlemeler olacak.
Bu kapsamda, istinaf mahkemelerinin daire ve hakim sayıları, iş yüküyle orantılı ve uzmanlaşmayı sağlayacak biçimde artırılacak, dairelerin tek heyetle çalışması sağlanacak.
Hedefler doğrultusunda bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet Başsavcılığının daire kararlarına itiraz yetkisi genişletilecek.
İstinaf incelemesinin yalnızca belgenin bölge adliye mahkemesine geliş tarihine nazaran değil, tıpkı vakitte davanın birinci derece mahkemesine açıldığı tarihi de dikkate alınarak yapılması sağlanacak. Dava belgelerin ilgili dairede arşive alınmadan evvel ön incelemeye tabi tutularak, vazife uyuşmazlıklarının da asgariye indirilmesi sağlanacak.
Bölge adliye mahkemeleri hukuk dairelerine harç, yargılama sarfiyatı, vekalet fiyatı üzere kimi mevzular bakımından düzelterek temelden ret kararı verebilme yetkisi getirilecek.
İstinaf yolundaki katılık sonları gözden geçirilecek ve kimi uyuşmazlıklar için direkt temyiz sistemi getirilecek.
– Duruşmalar en fazla 2 ay sonraya ertelenebilecek
Yargı Islahatı Strateji Belgesi’ndeki maksatlardan biri de ceza ve hukuk yargılamalarında amaç müddetlerin daha kısa olacak formda tekrar belirlenmesi olacak.
Bu kapsamda yargıda amaç mühlet uygulaması takip edilecek ve gaye müddetin aşılmasına neden olan konulara yönelik tedbirler alınacak.
Sürelerin kısaltılması ismine yapılacak en bariz özellik ise duruşmaların ertelenmesine ait olacak. Bu kapsamda, duruşmaların kesintisiz devamı unsuruna uyulacak ve kanunda gösterilen istisnai hallerde duruşmaların en fazla 2 ay ertelenebilmesi sağlanacak.
Ayrıca bozma kararı verilen evrakların öncelikle ve acilen görülmesi sağlanacak.
Duruşma yapılmaksızın belge üzerinden çözülebilecek uyuşmazlıkların kapsamı genişletilecek.
Bekletici sorun yapılan hallerde “duruşmalara orta verilmesi kararı” verilerek bekletici sorunun bitimine kadar duruşma yapılmaması sağlanacak. Birinci derece yargılamalarında, belgelere bakma sırasına ait uygulamanın makul müddette yargılanma hakkının ihlalini önleyecek biçimde düzenlenmesi sağlanacak.
Yargı Islahatı Strateji Belgesi’ndeki gayelerden biri de adalet hizmetlerinin vaktinde, faal ve kaliteli bir halde sunulması için kurumsal performans ve verimliliğe ait çalışmalar yapmak üzere Bakanlık bünyesinde Adalet Teşkilatı Performans ve Verimliliği Daire Başkanlığı kurulması, Hakimler ve Savcılar Kurulu bünyesinde de Yargı Teşkilatı Performans ve Verimliliği Ünitesi kurulması olacak.
Yargı Islahatı Stratejisi kapsamında yargıda yapay zeka kullanımı yaygınlaştırılacakYargı Islahatı Strateji Dokümanı’nda yer alan amaçlar doğrultusunda, yargıda yapay zeka kullanımı yaygınlaştırılacak.
Adalet Bakanlığınca, 2025-2029 yıllarını kapsayan 5 maksat, 45 amaç ve 264 faaliyetten oluşan 4. Yargı Islahatı Strateji Belgesi’yle yargı alanında kıymetli ıslahatlara imza atılacak.
Belgede yer alan “Kurumsal Yapının Güçlendirilmesi ve Süreçlerin Yine Yapılandırılması” hedefi doğrultusunda isimli süreçlerin makul müddette tamamlanmasına yönelik kurumsal önlemler alınacak, uygulamalar geliştirilecek.
Bu kapsamda, yargı bilişim sistemi şimdiki teknolojiler doğrultusunda daha da güçlendirilecek. Yargılama faaliyetlerini destekleyici yapay zeka temelli teklif sistemleri geliştirilecek.
Yapay zeka teknolojisinin bilişim sistemine entegrasyonu sağlanarak, vatandaşların adalete erişimi kolaylaştırılacak ve yargılama süreçleri hızlandırılacak.
Yapay zekanın, evrakların anlık tahlilinde, eksik bilgi ve evrakların süratli biçimde tamamlanmasında, eksper raporlarının denetiminde, yazışmaların otomatik takibinde ve kurumlar ortası bilgi paylaşımında kullanılması sağlanacak.
Yapay zeka uygulamalarına ait etik ve hukuksal çerçevesini belirleyecek kurumsal bir yapı oluşturulacak.
– Elektronik duruşma metotları geliştirilecek
Yargı Islahatı Strateji Evrakı kapsamında, makul müddette yargılanma hakkının ve adalete erişimin geliştirilmesi gayesiyle dijital tahlil platformları, çevrim içi uyuşmazlık tahlil prosedürleri ve elektronik duruşma prosedürleri geliştirilecek.
Yapılacak düzenlemelerle duruşmaların elektronik ortamda kayıt altına alınması sağlanacak, hukuk mahkemelerinde e-duruşma uygulaması, istinabe süreçlerini kapsayacak formda yaygınlaştırılacak.
Ayrıca, günün gereksinimlerine yanıt verebilen, aktüel teknolojilerle uyumlu ve siber güvenlik tedbirleri güçlendirilmiş yeni UYAP yazılımı tamamlanacak. UYAP üzerinden çevrim içi verilen hizmet ve entegrasyon sayısı da artırılacak.