Peki, neden bu kadar bulaşıcı?
Vaka sayıları neden bu kadar arttı?
Ülkemizde durum ne?
Bu virüsin başka virüslerden farkı ne?
Norovirüs olduğumuzu nasıl anlarız?
Nasıl korunacağız?
Son günlerde yayımlanan yeni bilgiler İngiltere başta olmak üzere Avrupa’nın genelinde hadise sayılarının iki haftada neredeyse beşte bir oranında arttığını gösteriyor. Bu durum, İngiltere ve Galler’deki Covid öncesi düzeylerin iki katından fazla bir artışı işaret ediyor.
Uzmanlar daha fazla artışın, halihazırda grip dalgasıyla çaba eden sıhhat hizmetleri üzerinde ekstra baskı yaratmasından telaş ediyor.
Norovirüs, ekseriyetle enfekte olmuş biriyle yakın temas yoluyla, yüzeylere yahut objelere dokunarak yahut enfekte olmuş birinin dokunduğu yiyecekleri yiyerek bulaşıyor.
KIYAFETLERİNİZİ YÜKSEK ISIDA YIKAYIN
İngiliz sıhhat yetkilileri halihazırda bulaşmaya karşı korunmak için yalnızca el dezenfektanlarına güvenilmemesini tavsiye ediyor zira alkol bu virüsü öldürmüyor. Bunun yerine, suyun virüsün etrafındaki protein kılıfının parçalanmasına yardımcı olması ve onu zararsız hale getirmesi nedeniyle, ilk savunma olarak el yıkama öneriliyor.
Uzmanlar, ayrıyeten bu virüsün yayılmasını durdurmak için insanları kıyafetlerini yüksek ısı ayarında yıkama ve kurutmasını tavsiye ediyor.
Mikrobiyolog ve müellif Jason Tetro HuffPost’a verdiği demeçte ‘Giysileriniz gözeneklidir, bu nedenle giysilerinizle temas eden her şey onlara yapışır. Norovirüs çabucak hemen her şartta bir ay boyunca hayatta kalabilir.” dedi.
AYDA BİR MAKİNENİZİ ÇAMAŞIR SUYU İLE TEMİZLEYİN
Özellikle lipaz ismi verilen enzimleri içeren deterjanlar norovirüs bakterilerini öldürmeye yardımcı oluyor. Dr. Tetro, “Sıcak, mikroplara karşı en düzgün dostunuzdur. Enzimler mikropları parçalayacaktır.” dedi ve çamaşır makinesinin tamburunu temizlemek için ayda bir sefer çamaşır suyu ekleyip sıcak su ile boş olarak çalıştırılmasını tavsiye etti.
Minnesota Üniversitesi uzmanları, norovirüslü birinin dokunduğu yüzeyleri temizlemenin ‘virüsü ortadan kaldırmak ve yok etmek için kritik bir yol olduğunu söylüyor. Şayet bir kişi halıya kusmuşsa, patojenlerin havaya karışmasına ve yayılmasını önlemek için buharlı temizlikten evvel etkilenen bölgeye karbonat uygulanması yahut norovirüse karşı tesirli antimikrobiyal eserlerle dezenfekte edilmesi gerekir.
Geçen hafta açıklanan Ulusal Sıhhat Hizmeti (NHS) bilgilerine nazaran, İngiltere’de geçen hafta her gün 528 hasta; ishal, kusma yahut norovirüs gibisi semptomları olan hastalarla doldu. Bu sayı bir evvelki hafta 723 iken, geçen yılın tıpkı periyoduna (377) ve 2022’ye (338) kıyasla %40 daha yüksektir. Lakin ülke genelindeki gerçek hadise sayıları daha da yüksek olabilir. Bunun nedeni, sayıların yalnızca müspet laboratuvar raporlarına ve NHS hastanelerinin kuşkulu ve doğrulanmış norovirüs salgınlarını bildirmesine dayanmasıdır.
Kaynak: Daily Mail
HERKESİN HASTANEYE GİTMESİ GEREKMEZ
Norovirüs ile enfekte olanların birçok mide bulantısı, ishal ve kusma üzere semptomlar yaşar ve meskende güzelleşir lakin norovirüs hastaneler üzerinde baskı yaratabilir zira enfekte hastaların tek kişilik odalarda izole edilmesi yahut yayılmayı denetim altına almak için servislerin yeni hastalara kapatılması gerekir.
Norovirüs enfeksiyonu olan herkesin doktora gitmesi gerekmiyor. Çoğu durumda zaten güzelleşebiliyor. Dinlenmek ve bol sıvı almak, güzelleşmeye yardımcı olmak için sıhhat vazifelileri tarafından sıklıkla tavsiye edilir. Ayrıyeten ishali daha da kötüleştirebileceğinden, ebeveynlerin norovirüslü çocuklara gazlı içecekler yahut meyve suyu vermekten kaçınmaları gerekir. Birçok hasta hekimlerden antibiyotik de istiyor ancak antibiyotikler virüslere karşı etkisizdir. Bununla birlikte, bilhassa şiddetli kusma ve ishali olan hastaların doktora danışarak ilaç olması gerekebilir.
YILDA 200 BİN MEVTE NEDEN OLUYOR
Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji uzmanı Profesör Dr. Yasemin Ersoy, norovirusün dünya genelinde en yaygın görülen akut ishal nedeni olduğunu, Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafından bildirilen bilgilere nazaran yılda tahminen 685 milyon olay görüldüğünü, bunların 200 milyonunun 5 yaş altı çocuklar olduğunu ve gelişmekte olan ülkeler başta olmak üzere yılda yaklaşık olarak 200 bin mevte neden olduğunu söyledi.
Profesör Dr. Yasemin Ersoy, norovirüs belirtilerini ve virüslere bağlı öteki hastalıklardan farklarını ise şu sözlerle anlattı:
“En sık bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı üzere belirtilerle ortaya çıkar. Çoklukla semptomlar ani olarak başlar. Bazen tabloya hafif ateş, titreme, baş ağrısı eklenebilir. Norovirüsün alınmasından şikayetlerin ortaya çıkışına kadar geçen müddet yani kuluçka müddeti 12-48 saattir. Hastalık ekseriyetle hafiftir, 1-3 gün devam eder. Bağışıklığı zayıflamış bireylerde daha uzun haftalarca sürebilir. Şiddetli ishal ve kusma bedende önemli sıvı kaybına neden olur, bilhassa küçük çocuklar, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar için tehlikeli olabilir.”
DONMAYA VE 60 DERECEYE KADAR SICAĞA DAYANIKLI
Profesör Dr. Yasemin Ersoy, norovirüsün öteki viral hastalıklardan farkının birçok bulaş yolunun bir ortada olması, kolay bulaşması, dış ortamlara nispeten dirençli olması, bir ayrıyeten dışkı ile atılımının öteki virüslere nazaran daha uzun sürdüğünü söyledi. “Mide gribi” de denen bu hastalığın gripten yani influenzadan farklı bir virüs olduğuna dikkat çeken Ersoy, bu virüsün üst teneffüs yolunu değil sindirim sistemini tuttuğunu, kış aylarında biraz daha yaygın görüldüğünü, virüsün donmaya, 60 derece kadar sıcaklıklara sağlam olduğunu yüzeylerde uzunca bir mühlet kalabildiğini kelamlarına ekledi.
KESİNLİKLE ANTİBİYOTİK KULLANILMAMALI
Teşhisin öncelikle klinik kuşku ile başladığını, bulantı, kusma, ishal, hadiselerinde bulaş zincirine ait bilgilerin de olmasıyla akla geldiğini söyleyen Ersoy, norovirüsün teşhisi ve tedavisi için yapılanları anlattı:
“İlk sırada dışkı incelemesi yapılmalıdır. Teşhis genellikler serolojik testler ile yani virüse ilişkin antijen dediğimiz yapıların gösterilmesi ile yahut moleküler yollar ile konabilir. Bunlar dışkıdan çalışılan testlerdir. Rutinde kullanılan kan testleri mevcut değildir.”
Norovirüs ishalinde öncelikle kaybedilen sıvının ve elektrolitlerin yerine konmasının temel olduğunu, ağızdan kâfi sıvı alınamaması durumunda damardan sıvı ve öteki desteklerin verilmesinin gerekli olduğunu söyleyen Ersoy, kullanılan direkt tesirli bir antiviral ilacın olmadığını, antibiyotiklerin ise norovirüs tedavisinde katiyen kullanılmamasını, antibiyotik alakalı ishale de neden olma riski sebebiyle hastalığı daha da kötüleştirebileceğini kelamlarına ekledi.
VAKALAR NEDEN BU KADAR ARTTI?
Prof. Dr. Yasemin Ersoy, norovirüs hadiselerinin neden arttığını konuşabilmek için öncelikle bulaş yollarını gözden geçirmek gerektiğini söyledi ve virüs bulaş kaynakları hakkında şunları söyledi:
“İlk sırada dışkı ile atılan virüsün eller, çevresel yüzeyler ve besinler yoluyla ağızdan alınması ile gerçekleşir. Salgınların birden fazla virüs ile enfekte olmuş bireylerden direkt bulaş ile gerçekleşir. Besinler, su ve kirlenmiş yüzeylerden de bulaş meydana gelebilir.?
Dışkı bulaşı meydana gelmiş besinlerin tüketilmesi ve kirli eller kıymetli rol oynar. Besinlerin kirlenmesi ile yahut suların kirlenmesi ile bilhassa salgınlar ortaya çıkabilir. Amerika’da besin kaynaklı salgınların %50’sinin norovirus olduğu bildirilmektedir. Yiyecek üretimi sırasında norovirüsün kaynağı çoğunlukla enfekte olmuş çalışanlardır.
Çalışanların çıplak elle yenmeye hazır besine (çiğ meyve, zerzevat yahut pişmiş gıdaya) temas etmeleri yoluyla bulaş meydana gelebilir. Bazen de istiridye üzere kimi eserler kaynağında yahut çiftlikte bu virüs ile kirlenmiş olabilir. Meyve ve sebzelere de kirli sular ile virüs bulaşı meydan gelebilir.”
Ersoy, kusmanın yüksek oranda virüs içerebildiğini, havaya küçük partiküller biçiminde saçılabildiğini, bu havaya karışan parçacıkların insanların ağzına yahut yüzeylere yapışarak indirekt yolla insanlara yayılabildiğini belirtti ve ekledi:
“Salgınlara sıklıkla birçok bulaş yolu bir ortada görülür, virüse karşı bağışıklık oluşsa da birkaç ay sürer ve birçok alt tip olduğu için tekrar norovirüs enfeksiyonu geçirilebilir. Bazen genetik faktörlerde değerli olabilmektedir.”
Ülkemizde 2008 yılında Aksaray’da yaşanan salgın, Sağlık Bakanlığı tarafından da doğrulanmış Türkiye’deki birinci norovirüs salgınıdır. Bu salgın birinci evvel bir okulda 25 öğrencinin hastalanması ile başlayan ve 3 haftada 13.800 şahsa ulaşan bir salgın yaşana dönüşmüştü. İshal olaylarının %8,9’unda norovirüs alakalı olduğu saptandı. Komşu vilayetlerde de olguların olduğu tespit edildi. O devirde salgın araştırması başlatılmış lakin su numunelerinden gösterilememişti.
Sonraki devirlerde de ülkemizde vakit zaman norovirüs salgınları saptandı. Profesör Dr. Yasemin Ersoy, son devirde evvelki yıllara nazaran manalı bir artış gözlendiğini, teşhis tekniklerinin gelişmesinin ve daha ulaşılabilir olmasının da norovirus olay sayılarının artmasında değerli katkısı olduğunu belirtti. Bilhassa kış aylarında sıklığı artan norovirüs ishallerinin tüm yıl içerisinde de ülkemizde yaygın olarak görüldüğünü kelamlarına ekleyen Ersoy, ülkemizde viral ishal etkenleri ortasında çoğunlukla birinci sırada norovirüsün olduğunun altını çizdi.
NEDEN BU KADAR BULAŞICI?
Ersoy, virüsün dışkıyla ve kusma ile atıldığını, Birinci 24-28 saatte en yüksek fakat 4 hafta kadar dışkıyla atılmaya devam etmesi ve kusma ile havaya saçılarak da bulaşın meydana gelmesinin, az sayıda (18-100) virüsün bile enfeksiyona neden olma kabiliyetinin olmasının, yüzeylerde uzun kalmasının bulaşıcılığı artıran sebepler ortasında olduğunu belirtti.
YENİ BİR SALGINA NEDEN OLUR MU?
Ersoy, vakit zaman dünyanın çeşitli yerlerinde norovirüs salgınlarının olabildiğini lakin COVİD-19 üzere bir salgına dönüşmesinin beklenen bir etken olmadığını, DSÖ’nün norovirüs ile ilgili bir salgın ihtarının olmadığını söyledi.
Hastalığın yayılmasını engellemek için neler yapabiliriz?
Prof. Dr. Yasemin Ersoy, bu bahiste yapılması gerekenleri şöyle sıraladı:
1- Su ve sabun ile ellerin hakikat biçimde en az 20 saniye yıkanması en kritik noktadır. Elleri ıslak mendil ile temizlemek yahut dezenfekte etmek kâfi olmayabilir.
2- Bilhassa tuvaletten sonra ve yemek hazırlamadan evvel, yemek yemeden evvel çok kıymetlidir.
3- Mümkün olduğunca hasta bireylerin başkalarıyla temasının önlenmelidir
4- Ortak kullanım alanlarının pak tutulması ve dezenfeksiyonu, bilhassa kusma sonrası, virüslere tesirli bir dezenfektan ile temizlenmesi önerilir.
5- Kusma sonrası aerosol oluşacağı için bulaşa dikkat etmek, paklık sırasında maske takılması ve tek kullanımlık eldiven kullanılması gereklidir.
6- İshal kusma üzere şikâyeti olanların en az 48 saat yiyecek hazırlama alanlarından uzak tutulmaları gerekir.
7- Kirlenmiş giysiler yahut dokuma eserleri mümkün olduğunca uzun yıkamada ve yüksek sıcaklıkta yıkanması önerilir.
AĞIR TABLOLARA VE VEFATA NEDEN OLABİLİR
Ersoy, norovirüsün bilhassa küçük çocuklarda, yaşlılarda, bağışıklığı zayıflamış olanlarda daha önemli seyredebileceğini; hastanelerde, okullarda, bakım konutlarında süratli yayılım gösterebildiğini, buralarda çoğunlukla şahıslar ortası yakın temas ile bulaştığını söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Hastalık tablosunda ishal ve kusmanın 1-2 günden uzun sürdüğü olaylarda sıvı kaybına bağlı önemli durumlar ortaya çıkabilir. Bilhassa yaşlı ve bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde, gerekli sıvı ve elektrolitlerin vaktinde verilmediği hastalarda ağır tablolara ve mevte kadar götürebilir.”
TUVALETTEN BİRKAÇ METRE UZAKLAŞMADAN GERİ KOŞUYORDUM
Pratisyen Dr. Ellie Cannon’un Daily Mail’de yayınlanan köşe yazısına cevap olarak okuyucular, bu yazıdan nasıl etkilendiklerini anlatan yanıtlar yazdılar.
Eski IT danışmanı, norovirüsün aniden ortaya çıktığını, tuvaletten birkaç metreden fazla uzaklaşamadan tekrar geri koşmak zorunda kaldığını söyledi.
69 yaşındaki bir kadın torununa bakıcılık yaptıktan sonra agresif ishal ve hastalıktan nasıl mustarip olduğunu anlattı.
Bir başkası ise 29 yaşındaki oğlunun virüs tarafından nasıl yatağa düşürüldüğünü anlattı.
73 yaşındaki Paul Pardon, tatilden döndükten sonra bu virüse yakalandığını, bu durumun günlerce sürdüğünü, bu mühlet zarfında hiçbir şey yiyemediğini, ayrıyeten müthiş bir halde ateşi çıktığını ve daima titrediğini anlattı.