Son araştırmalar uzmanları tedirgin etti: Santorini’deki ‘Kameni Volkanı’ endişelendiriyor! ‘En güçlü patlamalardan biriydi, hâlâ keşfetmekte olduğumuz bazı sırları var’
Ege Denizi’ndeki Santorini Adası etrafında arkası arkasına gelen sarsıntılar Ege’nin iki yakasında da telaş yarattı. AFAD buradaki sismik faaliyetleri ‘deprem fırtınası’ olarak tanım ederken, 28 Ocak- 5 Şubat ortasında bölgede 500’den fazla zelzele kaydedildi.
Depremlerin derinlikleri ise 5 ila 25 kilometre ortasında değişiyor. Sarsıntılar devam ederken şu ana kadar Santorini ve etrafındaki Ios, Amorgos ve Anafi adalarından 6 bin kişinin ayrıldığı bildirildi.
Yunanistan’da Ulusal Gözlemevi’nde araştırma yöneticisi olan Athanassios Ganas, kamu yayıncısı ERT kanalına, “Böyle bir şey birinci sefer oluyor, daha evvel bu türlü bir şey görmemiştik” değerlendirmesinde bulundu. Tedbirlerin yanı sıra Yunanistan’ın Güney Ege Bölgesel İtfaiye Ünitesi teyakkuza geçirildi ve Santorini’ye muhtemel müdahaleler için kurtarma grupları gönderildi.
Depremlerin sayısının fazla olması ise volkanik hareketliliği akıllara getirdi. Zira Bodrum kıyılarına yaklaşık 170 kilometre aradaki bu adanın hilal biçimindeki görünümü MÖ 1500’lü yıllarda gerçekleşen tarihin en büyük volkan patlamalarından birinin sonucu. Zelzelelerin patlamaları tetikleyebileceği telaşı de bu tarihi art plana sahip.
Santorini’de iki tane yanardağ bulunuyor. Biri Kameni, başkası ise Kolumbo. Uzmanlar ise en çok Kameni yanardağından çekiniyor. Bilhassa son araştırmaların sonucu epeyce kaygı verici.
GEÇTİĞİMİZ 10 BİN YILDAKİ EN GÜÇLÜ PATLAMALARDAN BİRİYDİ
Santorini’nin kalbinde ve suyun üstünde iki doruğu olan ‘Palea’ ve ‘Nea Kameni’nin bulunduğu kısım volkan bilimcilerin en çok ilgi gösterdiği alan. Uzak geçmişte, devasa patlamalar adanın merkezinden süratle bir delik açtı.
Her patlamadan sonra, Santorini yanardağı magma kaynağını tekrar doldurarak kendisini diğer bir devasa patlamaya hazırladı ve hazırlamaya da devam ediyor. Bu patlamaların en makus şöhretlisi ise MÖ 1560 yılında gerçekleşti.
Geçtiğimiz 10 bin yıldaki en güçlü patlamalardan biri olan bu olay, denizci Minos uygarlığının da sonunun başlangıcının işaretiydi. Ada, şu anda bu kataklizmik döngünün (Doğa olaylarının, bilhassa de volkanik yahut sismik aktivitelerin belli bir periyodik sistem içinde tekrar etmesi manasına gelir) ortasında bir yerde bulunuyor. Özellikle dünyanın pek çok ülkesinden volkan bilimciler, adanın Kameni yanardağıyla çok fazla ilgileniyorlar.
EN AZ BEŞ BÜYÜK PATLAMA ÜRETTİ
Bu volkanlar, büyük patlamalarla sonuçlanan döngüler halinde faaliyet gösteriyor ve kazan biçiminde çöküntüler oluşturuyor. Adanın volkanik aktivitesi, yaklaşık 650 bin yıl öncesine kadar uzanıyor. MÖ 1560 yıllarında meydana gelen olayın yanı sıra, en az beş büyük felaket niteliğinde patlama daha yaşandı.
Örneğin 726 yılında, Kameni’nin patlamalarından biri değerli patlamalara yol açarak çok sayıda erimiş maddeyi dışarı attı. Patlamadan kurtarılan volkanik kayalar, bunun Kameni’nin üretebileceği en makûs senaryo olduğunu düşündürüyordu.
Ancak Nature Geoscience dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, gerçek patlamanın bir ila iki kat daha güçlü olduğunu ortaya koyuyor. Kameni’den en az 100 milyar kübik feet lav, kül ve kavurucu sıcak kayaların atıldığı varsayım ediliyor ve bu durum, Pasifik’teki Hunga Tonga-Hunga Ha’apai denizaltı yanardağının 2022’deki harikulâde patlamasına benzetiliyor.
O yıllardan itibaren, adanın volkanik kıssası ise iki zirveli Kameni yanardağı tarafından şekillendi. Hem coşkulu lav püskürten hem de makul derecede patlayıcı püskürmeler üreten yanardağ, son olarak 1950’de püskürdü ve 2011 ile 2012 yılları ortasında kimi sismik huzursuzluklar dışında sessiz kaldı. Fakat bu, uyuduğu manasına gelmiyor.
UZMANLAR HUZURSUZ: ‘BU HEM ADADA YAŞAYANLAR HEM DE TURİSTLER İÇİN TASA VERİCİ’
Almanya’daki Hamburg Üniversitesi’nde jeofizikçi olarak misyon alan ve çalışmanın baş muharriri olan Jonas Preine, “Bugün gerçekleşecek bu türlü bir patlamanın büyük sonuçları olurdu. Bu, hem Santorini’de yaşayan 15 binden fazla kişi hem de her yıl burayı ziyaret eden 2 milyon turist için kaygı verici” diyerek, volkanın kıymetine dikkat çekiyor.
Oxford Üniversitesi’nden yeni çalışmaya dahil olmayan volkanolog David Pyle ise “Bu durum, orta ve büyük patlayıcı püskürmelerin daha evvel kestirim ettiğimizden daha büyük olabileceğini gösteriyor” diyor. Fakat Preine, “Bu, Ege halkının şu anda paniğe kapılması için bir sebep değil” diye de ekliyor.
İngiltere’nin Southampton kentindeki Ulusal Oşinografi Merkezi’nde denizaltı volkanoloğu olan ve yeni çalışmada yer almayan Isobel Yeo ise buna katılmıyor. Yeo, yaptığı son açıklamasında “Volkan hâlâ hayli etkin, bu yüzden her vakit risk var. Bilhassa 726 patlaması, Kameni’nin gelecekte ne kadar tehlikeli olabileceğini anlamak isteyenler için bir odak noktası oldu” formunda konuştu.
ULUSLARARASI OKYANUS KEŞİF PROGRAMI ÜYELERİNİN SON ÇALIŞMASI TSUNAMİLERİ GÜNDEME GETİRİYOR!
Kameni’nin karanlık volkanik geçmişine dair daha fazla bilgi edinme umuduyla, Memleketler arası Okyanus Keşif Programı üyeleri kalderanın çeşitli noktalarındaki deniz havzalarına sondaj yaparak her seferinde tortu çekirdekleri çıkardılar.
Bunu yaparken, 726 patlamasına kadar takip ettikleri değerli miktarda kül ve pomza (Volkanik faaliyetler sonucu oluşan doğal yapılar olup, çoklukla lavların su buharı ve gazlarla etkileşimi sırasında meydana gelir) buldular. Bu patlamanın hakikaten de tarihi kayıtların tasvir ettiği kadar kıymetli ve şiddetli olduğu, büyük ihtimalle kül ve pomza sütunlarının yükselmesine yol açan gürültülü su altı patlamalarını içerdiği kısa müddette anlaşıldı.
Isobel Yeo bu durumu, “Patlayıcı bir püskürmenin 100 milyar kübik feet püsküren maddeyi dışarı atması mutlaka korkutucu bir düşünce… Lakin gerçek muhtemelen daha da kâbus üzereydi. Bu çalışma, Kameni’nin herkesin iddia ettiğinden daha büyük bir ziyana yol açabileceği ihtimalini gündeme getiriyor. Bugün misal formda olacak bir patlama, yalnızca değerli ölçüde kül ve süngertaşı düşmesi mümkünlüğünü değil, tıpkı vakitte istikrarsız süngertaşı yatakları üzerine inşa edilmiş adanın mümkün çöküşüyle oluşan tsunamileri de gündeme getiriyor” yorumunda bulundu.
Çalışmaya dahil olmayan Cambridge Üniversitesi’nde volkan bilimci olan Amy Donovan, “Volkanın tsunami potansiyeli ve bundan etkilenebilecek çok sayıda insan göz önüne alındığında Santorini ciddiye alınmalı” diyor.
‘VOLKANIN HÂLÂ KEŞFETMEKTE OLDUĞUMUZ KİMİ SIRLARI VAR’
Santorini, çağdaş volkanoloji bilimine yol açan çalışmalardan biri olarak kabul ediliyor. Kapsamlı bir biçimde incelendi, erişilebilir her detayı sayısız defa tahlil edildi. Çalışmayı yürüten Jonas Preine, “Yine da ada bize büyük sürprizler sunuyor. Her gün incelediğimiz bu volkanın hâlâ keşfetmekte olduğumuz kimi sırları var” formunda konuştu.
National Geographic’in ‘The island of Santorini is hiding an explosive secret’ başlıklı haberinden derlenmiştir.
Fotoğraflar: Alamy
