Hangi sporu yaparsanız yapın, antrenmanın birinci birkaç dakikası en sıkıntı kısmı üzere hissettirir beşere. Bunun yalnızca ruhsal bir durum olduğunu zannediyorsanız yanılıyorsunuz. O birinci dakikalarda kalp atışlarımız ve nefesimiz hızlanıp kaslarınız harekete geçmeye başlarken bedenimiz çok süratli bir dönüşümden geçiyor. Akciğerlerimizden beynimize birçok organı etkileyen bu değişiklikler, daha güzel performans göstermemize ve sporun sıhhatimize kalıcı yararlar sağlamasına yardımcı oluyor.

Peki hangi organlar etkileniyor antrenmandan? İşte o birinci dakikada bedenimizde yaşananlar…

HER ŞEY KALPLE BAŞLIYOR

Egzersiz yaparken biz daha terlemeye bile başlamadan, bedenimiz hareketlenmeye hazırlanıyor. Kalp atışlarındaki bu “beklenti artışı” insanı harekete hazırlayan bir gerilim hormonu olan norepinefrinden kaynaklanıyor. Leeds Üniversitesi’nde antrenman fizyolojisi alanında çalışmalar yürüten Matthew Lancaster, National Geographic’e yaptığı açıklamada, “Egzersizi düşünmek bile kalp atış suratını artırır ve tansiyonu yükseltebilir” dedi.

Hareket etmeye başladığımız andan itibaren bu süreçler vites artırıyor. Lancaster, bedenimizde yaşananları, “Norepinefrin seviyeleri yükseldikçe kalp atışları hızlanır ve damarlar tansiyonu yükseltmek için daralır. Bu sayede besin hususlarının çalışan kaslara daha kısa müddette ulaşması sağlanır” kelamlarıyla anlattı.

Kişi hareket etmeye başlayınca en süratli etkilenen organlardan biri kalp oluyor. California’da yaşayan kardiyolog Heather Shenkman, bir insanın kalp atış suratının antrenmanın birinci dakikalarında 20-50 vuruş hatta daha fazla artabileceğini belirtti.

“Tansiyon, bilhassa de sistolik yani büyük tansiyon da yükselir. Kalp atış suratının, atım hacminin ve kan basıncının artması, daha âlâ kan akışı sağlar” diyen Shekman, kanın iskelet kaslarına oksijen ve besin hususları sağladığını, hasebiyle bu süreçlerin kasların artan hareketliliğe ahenk sağlaması için kritik değerde olduğunu söyledi. Shenkman, nizamlı antrenman yapan bireylerin bedenleri idmanın zorluklarına alışkın olduğundan bu ahenk süreçlerinin daha verimli yaşandığını, bu şahısların kaslarının işlemesinin ve oksijeni kullanmasının daha kolay olduğunu da kelamlarına ekledi.

KAN EN ÇOK GEREKSİNİM DUYAN BÖLGELERE HAMLE EDİYOR

Shenkman, antrenman sırasında ortaya çıkan muhtaçlıkları karşılamak için bedenin, elindeki kaynakları yine dağıtması gerektiğini vurguladı. Bir diğer deyişle kan, fizikî aktivite sırasında muhtaçlık duyulmayan organlardan (örneğin bağırsaklardan) çekilerek kaslara yönlendiriliyor. Bu değişim, iskelet kaslarının hareket etmek için muhtaçlık duyduğu oksijeni ve glikozu almasını sağlıyor.

Bir sigorta şirketinin zirve yöneticisi olarak vazife yapan John Burke de “Sinir sisteminin kas liflerinin kasılmasını ve hareketin başlamasını sağlayan elektrik sinyalleri göndermesiyle, kaslar harekete geçer” dedi. Burke’ün tanım ettiği bu süreç sayesinde kaslara oksijen ve kan akışı artıyor, bunun sonucunda da kaslar antrenmanın yarattığı baskıyı karşılayabilmek için daha fazla çalışabilir hale geliyor.

Burke, “Egzersizin birinci 10 saniyesinde bir güç patlaması sağlayan kreatin fosfata (PCr) ek olarak iskelet kasları da antrenmanın birinci evrelerine metabolik bir reaksiyon veriyor” diye konuştu.

AKCİĞERLER OLAĞANDAN FAZLA ÇALIŞMAYA BAŞLIYOR

Kaslar daha fazla oksijen talep ettiğinden, teneffüs sistemi de işbaşı yapıyor. Burke, “Nefesler derinleşmeye başlar, diyaframınız ve kaburgalarınız dinlenme halinde aldığınızın 15 katına varan ölçülerde oksijen almak için daha çok çalışmaya başlar” dedi ve ekledi:

“Egzersiz yaparken teneffüs sistemimiz bedenimizdeki oksijen hacmini ve güç ölçüsünü artırdığı üzere, üretilen karbondioksiti de dışarı atar.”

BEYİN DE VİTES ARTIRIYOR

Egzersiz yapmak yalnızca bedeni uyandırmıyor, zihne de güç veriyor. Birinci birkaç dakikada kalp atış suratı, teneffüs ve kaslara giden kan akışı artarken beyin de harekete geçiyor. Oksijenin ve besin hususlarının beyne atak etmesiyle kişinin odaklanma gücü ve uyanıklığı artıyor.

İngiltere’de yaşayan psikolog Ritz Birah, “Zihinsel olarak bakıldığında, idman beynin nöroplastisite için hazırlanmasına yardımcı olur, şartlara daha kolay ahenk sağlamasını ve öğrenmeye açık olmasını sağlar” dedi. Bu evrede nörojenezin de başladığını vurgulayan Birah, “Beyniniz bilhassa hipokampus üzere hafızayla alakalı bölgelerde yeni nöronlar üretmeye başlar. Bu da daha keskin düşünmenin ve duygusal istikrarın temelini oluşturur” tabirlerini kullandı.

“Vücudun gerilime reaksiyon vermesi sonucu dert süreksiz olarak artabilir fakat siz antrenman yapmaya devam ettiğiniz takdirde bu derdin akabinde bir sakinleşme tesiri gelir” diyen Birah, adrenalinin yükselmesiyle güç patlaması olduğunu, akabinde da ruh halini güzelleştirip gerilimi azaltan endorfin hormonunda artış yaşandığını söyledi. Birah, “Bu hormonlar doğal olarak ruh halini güzelleştirip gerilimi azaltır” hatırlatmasını yaptı.

Ancak idman sırasında endorfinlerin ne süratle salgılanacağının bir garantisi yok. Bu mevzuda yapılmış bir araştırma, 10 dakikalık orta yoğunluklu idmanın, keyif düzeylerini yükseltip ve ruh halini güzelleştirdiğini gösterdi. Araştırma kapsamında bilim insanları beynin bilateral prefontal korteksinde, bilhassa de ruh halini etkileyen sol dorsolateral prefrontal kortekste sinyallerin arttığını gördü.

Çok fazla idman yapmaya vakit bulamayanlar için de hoş haberlerimiz var. Araştırmalar, günde 10 dakika yüksek yoğunluklu antrenman yapmanın mevt riskini azalttığına ve sistemli idmanın ruh halini ve uyku kalitesini artırabileceğine işaret ediyor.