Grönland Trump için neden bu kadar önemli? ABD’nin bölgeye ilgisi ne zaman başladı? Önce Naziler, şimdi de Çin
ABD’nin tekrar seçilen Donald Trump daha yemin etmeden dış siyasetini belirli etti. Daha evvelki başkanlığı sırasında da sık sık lisana getirdiği Grönland problemini yine açan Trump, 20 Ocak’taki yemin merasiminden evvel sık sık bu mevzuyu gündeme taşımaya devam ediyor. Donald Trump, Panama Kanalı ve Grönland’ın ABD tarafından denetim edilmesinin Amerikan ulusal güvenliği açısından hayati ehemmiyet taşıdığını söyledi. Grönland’ı satın alma seçeneğini sık sık dile getiren ABD Başkanı bu iki bölgenin denetimini ele geçirmek için askeri güç kullanma seçeneğine de açık kapı bıraktı. Hatta geçtiğimiz günlerde Trump’ın oğlu Donald Trump Jr.’ın Grönland’ı ziyaret etmesi de ABD Lideri’nin bu mevzuda ne kadar önemli olduğunu tüm dünyaya gösterdi. Pekala Grönland ABD için neden bu kadar değerli?
GRÖNLAND DANİMARKA’NIN PARÇASI
Öncelikle Grönland’ın tarihinden bahsetmek gerek. Her ne kadar Kuzey Amerika kıtasında olsa da ada tarihi ve kültürel yapısı nedeniyle Avrupa’nın bir modülü olarak görülüyor. 2 milyon 100 bin kilometrekare büyüklüğe sahip toprak modülü neredeyse 3 Türkiye büyüklüğünde. Adanın büyük kısmı 4 kilometreyi bulan kalın bir buz katmanı ile kaplı. Bu yüzden nüfus epey seyrek.
Yerel halk İnuitlerin yaşadığı ada 982’de Norveçli ‘Kızıl Erik’ tarafından keşfedilince Avrupa’dan gelen Vikingler adaya yerleşmeye başladı. Norveç’in Danimarka Krallığı idaresine girmesi ile ada da Danimarka Krallığı’nın bir kesimi oldu. Hatta Norveç 1800’lerin başında Danimarka’dan ayrıldığında bile ada Danimarka idaresinde kaldı. 1979 yılında özerklik kazanan Grönland, hala siyasi olarak Danimarka’nın bir parçası konumunda.
ABD Başkanı Donald Trump
NAZİ TEHLİKESİNE KARŞI ABD İŞGALİ VE SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ
1941’de Danimarka Nazi Almanyası tarafından işgal edildi. ABD Almanya’nın bu adayı ele geçirerek ABD’ye saldırma planı olduğunu düşünüyordu. Çünkü Almanya ‘bilimsel’ münasebetleri mazeret ederek bölgeye birkaç ufak üs kurmuştu. Grönland’ın ABD’ye yakınlığı ABD’nin güvenliğini tehlikeye düşürüyordu. Bunun sonucu da ABD Grönland’ı işgal ettiğini duyurdu.
Burada Thule hava üssünü kuran ABD 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesi ile adayı Danimarka’ya iade etti. Fakat Thule üssünü hiçbir vakit kapatmadı. Tersine bu sefer artan Sovyet tehlikesi yüzünden soğuk savaş devrinde üssü genişletti ve buradaki askeri ve casusluk faaliyetlerini ağır bir formda artırdı.
ÇİN’E KARŞI KRİTİK NOKTA
Günümüzde ise ABD’nin Rusya ile yaşadığı siyasi ve ticari gerginlikler ile ortaya çıkan Çin tehlikesi adanın ABD güvenliği için ne kadar kıymetli olduğunu hatırlattı. Grönland’ın ABD’ye açık atak noktası olmasının yanı sıra ada son 15 yılda kıymet kazanan ‘Kuzey Buz Denizi Ticaret Yolu’ için de hayli kıymetli.
ABD güvenliğini etrafında bulunan okyanuslara devasa donanması ile hakim olarak sağlıyor. Askeri ve ticari rakibi Çin’i ise ABD, hayati değer taşıyan Güney Çin Denizi ve Malakka Boğazı üzere ticaret yolları üzerinde hakimiyet sağlayarak denetim altına tutmaya çalışıyor. Bu bölgelerdeki Japonya, Tayvan, Güney Kore, Filipinler, Malezya, Singapur, Endonezya ve Avustralya üzere ülkeler ABD’nin müttefiki pozisyonunda ya da bu ülke yakın bağlantılar içerisinde. Hatta ABD, bir devir savaş halinde olduğu Vietnam ile bile eski lider Obama devrinde mutabakatlar imzalayarak bağlantılarını geliştirmeye başladı. ABD’nin Japonya ve Avustralya’da da üsleri bulunuyor. Vakit zaman da ABD bu bölgelere deniz gücü göndermekte.
KUZEY BUZ DENİZİ TİCARET YOLUNU DENETİM ETMENİN ÖNEMİ
Çin’in Avrupa ile ticareti pozisyonundaki kilit su yolu Akdeniz’den Süveyş kanalı ile Hint Okyanusu’na açılan su yolu. Örneğin Roterdam limanından Şanghay’a giden bir gemi bu yol üzerinde ortalama 10 bin deniz mili kat ediyor. Bu yol Yemen’deki Husilerin gemilere saldırısı nedeni ile bir müddettir tam manasıyla kullanılamıyor. Ticaret gemileri Afrika kıtasının dolaşıldığı 13 bin deniz mili uzunluğunda daha uzun rotayı kullanıyorlar. Fakat global ısınma nedeniyle Kuzey Buz Denizi’ndeki kalıcı buzulların erimeye başlaması yeni bir ticaret yolu doğurdu. 2010’dan itibaren Çin gemileri ise bu rotayı kullanmaya başladı. Bu rotanın iki özelliği var. Birincisi gemiler için bu rota Süveyş kanalı rotasından bile kısa. İkincisi ise bu rota ABD kontrolünde olmayan bir bölgeden yani Rusya kıyılarından geçiyor. Tüm ticaret yollarını denetim etmek isteyen ABD ise en azından Grönland’ı denetim ederek Avrupa’ya bu bölgeden gelen ticaret gemilerini denetim etmek istiyor.
BÖLGEDEKİ MADENLER VE PETROL YATAKLARI CEZBEDİYOR
Son olarak Kutup bölgesinde uzun yıllardır petrol, hidrokarbon ve az metal elementleri varlığı biliniyor. Grönland’daki buzulların erimesi de bu bölgedeki elementleri açığa çıkarıyor. Bilhassa bu bölgede bulunan mineraller ABD’li madencilik şirketlerini cezbediyor. Bu mineraller elektrikli arabalarda kullanılan batarya imali ve öteki teknolojik aletler için hayati kıymete sahip durumda. Bunun yanında ABD Jeoloji Araştırmaları Kurumu’nun (USGS) 2007 tarihli raporuna nazaran, Grönland’ın kuzeydoğusundaki yeraltında potansiyel olarak 31,4 milyar varil petrol muadili rezerv bulunuyor. Lakin ABD’ye nazaran Danimarka bu bölgedeki petrol arama faaliyetlerine kâfi kıymeti vermiyor. Çünkü Danimarka 2021 yılında bölgedeki petrol arama faaliyetlerini global ısınma ve yüksek maliyetleri münasebet göstererek durdurmuştu.
Danimarka ise Trump’ın bu çıkışlarını dikkate aldı. NATO üyesi de olan kuzey ülkesi, bölgedeki askeri yatırımlarını artırdı. Grönland’ın her seferinde kendi toprağı olduğunu vurgulayan Danimarka, bölgeyi ABD’ye devretmeye hiç niyeti yok üzere.
