Âşık olduğumuzda o kişi bir türlü aklımızdan çıkmıyor; her duyguyu en üst düzeyde yaşamaya ve vakit zaman öteki biri üzere davranmaya başlıyoruz.
ABD’de bulunan Indiana Üniversitesi Kinsey Enstitüsü’nden araştırmacı Dr. Helen Fisher, The New York Times’a yaptığı açıklamada, “İnsanlar aşk için yanıp tutuşuyor. Aşk için yaşıyor, öldürüyor ve ölüyorlar. İnsanın en güçlü beyin sistemlerinden biri bu” diye konuştu.
Bilim insanları aşkın birinci günlerinde başta kavak yelleri eserken beynimizde neler yaşandığını, aşkın düşündüklerimizi ve yaptıklarımızı nasıl değiştirdiğini mercek altına altı. Elde ettikleri bulgular müzik kelamlarının ve dramatik senaryoların abartı olmadığını ortaya koydu. Yeni aşk sahiden başımızı karıştırabiliyor.
Uzmanlar “romantik aşk” kavramını istekten daha derin lakin uzun vadeli beraberliğin yarattığı bağlılıktan da daha farklı bir bağ olarak tanımlıyor. Kişinin gözlerinden kalpler çıkan bu devir birkaç küçük araştırmaya mevzu oldu. Araştırmacılar, romantik bağlarının erken periyotlarında (mümkünse 1 yıldan kısa süre) olan bireylere sevdiklerinin fotoğrafların gösterip MRI aygıtlarıyla beyinlerini taradı.
Bunun sonucunda iştirakçilerin beyinlerinin dopamin hormonu açısından güçlü olan ve dilek ve istek hislerini denetim eden bölgelerinde faaliyetin arttığı görüldü. Bu bölgeler birebir vakitte kimi uyarıcı hususların kullanımı halinde de tetiklenebiliyor. Bu nedenle birtakım uzmanlar aşkı adeta “doğal bir bağımlılık” olarak tanımlıyor.
Kuzey Amerika çayır fareleri (yanlış okumadınız, çayır fareleri) üzerinde yapılan araştırmalar da bu bulguları destekliyor. Çayır fareleri, tüm hayatlarını tıpkı eşle geçiren ender göğüslü cinslerinden biri. Bu nedenle araştırmacılar bu hayvanları bazen insanlardaki ilgilerin bilimsel modelleri olarak kullanıyor. Araştırmalar çayır fareleri eşlerini bulduklarında, beyinlerinin ödül sisteminin benzeri halde harekete geçtiğini ve dopamin salgısının tetiklendiğini gösteriyor.
Kinsey Enstitüsü’ndeki misyonunun yanı sıra arkadaşlık sitesi Match.com’un da bilim danışmanı olan Dr. Fisher, “Romantik aşkın kaynağı, düşünme süreçlerinin gerçekleştiği yer olan serebral korteksiniz değildir. Beyninizin başınızın ortasında bulunan limbik bölgeleriyle, hislerle alakalı bölgeleriyle temaslı değildir. Aşkın temeli hırsla, odaklanmayla ve motivasyonla ilişkili beyin bölgelerindedir” dedi.
Dopaminin bu formda salgılanması kişinin aşkın birinci devirlerinde daima sevdiği kişiyi görmek istemesini, onun yanında olmak için karşı konulmaz bir istek duymasını açıklıyor. Bağımlılık literatüründe bu karşı konulmaz istek “aşerme, kriz” üzere karşılıklar buluyor.
Gerçekten de Missouri Üniversitesi’nde davranışsal nörobilim dersleri veren Dr. Sandra Langeslag’ın gerçekleştirdiği aşk ve bağımlılığı kıyaslayan araştırmalar, kimi şahısların sevdiklerini tıpkı bağımlılık yapan bir unsurun krizine girer üzere arzuladıklarını gösteriyor.
Örneğin Dr. Langeslag’ın üzerinde çalışmakta olduğu şimdi yayımlanmamış bir çalışmada, elektronik sigara içen 10 iştirakçiye ya sevdikleri şahısların ya da elektronik sigara içmekte olan diğer şahısların fotoğrafları (kriz tetiklemek için kullanılan klasik bir teknik) gösterildi. Daha sonra kimi soruları yanıtlayan iştirakçiler sevdikleriyle birlikte olma dileklerinin elektronik sigara içme isteklerinden fazla olduğunu söyledi.
Dr. Langeslag’ın laboratuvarında yapılan bir öbür deneyde, âşık olan bireylerin sevdikleri şahıslar dışında öbür bir şey düşünememesi olgusu mercek altına alındı. Yeni âşık olmuş bireyler üzerinde yapılan bir dizi küçük çaplı çalışmada, iştirakçiler uyanık geçirdikleri mühletin yaklaşık yüzde 65’ini sevdikleri kişiyi düşünerek geçirdiklerini ve ilgisiz mevzulara odaklanmakta zorlandıklarını söyledi. Lakin iştirakçilere sevdikleri bireylerle alakalı sorular sorulduğunda dikkat düzeyleri arttı ve hafızaları kuvvetlendi.
“Aşkın gözü kördür” olgusunu destekleyen birtakım deliller da mevcut. Sahiden kişi âşık olunca karşısındakinin kusurlarını görmez oluyor. Albert Einstein Tıp Koleji’nde nörobilim dersleri veren Dr. Lucy Brown’un yaptığı çalışma bağın başlarındaki iştirakçilere sevdiklerinin fotoğrafları gösterildiğinde, beyinlerinin karar verme ve diğerlerini kıymetlendirme misyonlarını yerine getiren kısımlarında daha az faaliyet olduğunu ortaya koydu. Dr. Brown, “Bulgular âşık olduğumuz şahıslarla ilgili olumsuz yargıları erteleyebildiğimize işaret ediyor” dedi.
Aşkın motivasyon ve dikkat seviyelerimizi değiştirdiğini düşündüğümüzde, insanın âşık olduğunda olağanda hiç yapmayacağı şeyler yapması da şaşırtan olmaktan çıkıyor. Ne var ki Dr. Langeslag, “Âşık olduğunu bireye duyduğunuz tutkuya teslim olmak, en azından evrim bakış açısıyla irrasyonel bir davranış değil” dedi.
Bilim insanları, insanların yaş, cinsiyet ve kültürden bağımsız olarak bu tip yansılar verecek formda evrimleştiğine inanıyor. Çünkü biriyle bağ kurmak ve üremek, tıbbın devamlılığı için çok kıymetli.
Dr. Fisher, “Romantik aşk bir dürtüdür. DNA’nızın yarınlara taşınmasını sağlayan temel üreme dürtüsüdür ve öbür bütün her şeyi görmezden gelmenizi sağlayabilir” dedi.