Otobüste karşınızda oturan kişi bacağını sallamaya başladığınızda geriliyor musunuz? Toplantı sırasında çalışma arkadaşlarınızdan biri kalemiyle çıt çıt oynarken sonlanıyor musunuz? Bu kişiyi hemen durdurma isteğiyle karışık mide bulantısı hissediyor musunuz?

Bu sorulara yanıtınız ‘evet’se yalnız değilsiniz. Dünya üzerinde her üç şahıstan biri, tıpkı sizin üzere az bilinen bir bozukluk olan mizokineziden muzdarip.

Mizokinezi, öteki birinin tekrarlanan beden hareketlerinden rahatsız olmak olarak tanım ediliyor. Çok hadiselerde mizokinezi yaşayanlar karşılarındaki şahsa dair karanlık kanılar taşıyabiliyor. Bazen de mizokinezi mide bulantısına yol açıyor. Araştırmalar, bazen rüzgârda dalgalanan bir perdenin bile mizokineziye yol açabileceğine işaret ediyor.

Kanada’da bulunan British Columbia Üniversitesi’nden akademisyenlerin geçtiğimiz ay PLoS One mecmuasında yayımladıkları makaleye nazaran, mizokinezi yaşayan bireyler “güçlü duygusal, fizyolojik ve/ya davranışsal reaksiyonlar yaşadıklarını, bu durumun birçoğunun ferdî, toplumsal ve profesyonel hayatına tesirleri olduğunu” bildirdi.

Araştırma kapsamında bir çevrimiçi mizokinezi kümesine üye olan 21 bireyle görüşmeler yapıldı. Araştırmacılar iştirakçilere bu durum hayatlarını nasıl etkilediğini ve bu tesirleri azaltmak için aldıkları tedbirleri sordu.

Katılımcılar, bir defa tetiklendikten sonra hareketleri görmezden gelemediklerini, öbür rastgele bir şeye odaklanamadıklarını söyledi. Kimileri adrenalin patlaması, titreme, çarpıntı, öfke, telaş, tiksinti ve terleme üzere içten gelen reaksiyonlar yaşadıklarını belirtti.

Katılımcılardan bir tanesi “kasık bölgesinde ağır fizikî ağrı” hissettiğini belirtirken bir diğeri “Vücudum yüksek alarm durumuna geçmiş üzere hissediyorum. Birinin size ziyan vermek için sizi takip etmesine misal bir his sanki” tabirlerini kullandı.

Çoğu kişi mizokinezi nedeniyle öfke yaşadığını belirtti. İştirakçiler ortasında parmağını masaya vuran, ayağını sallayan ve emsal hareketler yapan bireyleri acı verici biçimlerde durdurma hatta öldürme fikrini aklından geçirdiğini söyleyenler oldu.

Oxford Üniversitesi’nde klinik psikoloji alanında araştırmaları yürüten Dr. Jane Gregory, mizokinezi üzerine çalışan az sayıdaki akademisyenden biri. The Telegraph’a konuşan Gregory, mizokinezinin misal bir bozukluk olan mizofoniyle yakından bağlı olduğunu söyledi. Mizofoni de diğerlerinin çıkardığı soluk alıp verme, çiğneme üzere rahatsız edici seslerden nefret etme olarak tanımlanıyor.

Mizokinezi yaşayanların rahatsız edici hareketleri görmezden gelemediğini, tersine bu hareketlere takılıp kaldığını belirten Gregory, “O harekete bakamadıkları üzere onu yok saymayı ya da kabullenmeyi de beceremiyorlar. Hayatlarını tetikleyici kişi ve durumlardan kaçınacak biçimde düzenlemeleri gerekebiliyor. Kimi bireyler, partnerleri daima bu türlü hareket ettiği için çok öfkelendiklerini ve ilgilerini sonlandırdıklarını dahi söylüyor” sözlerini kullandı.

Gregory, mizokinezi yaşayan şahısların birçok vakit yanlış anlaşıldığını da belirterek, “Bu durumdaki insanların öfkeli olduğu ya da diğerleriyle başa çıkamadığı tarafında bir yanlış manaya var. Halbuki bunlar çok anlayışlı ve şefkatli beşerler. Lakin bu hareketler nedeniyle öfkelenebiliyor ya da tiksinebiliyorlar. Sorunu yaratan asıl şey bu çatışma” dedi.

Birçok kişinin günlük hayatı mizokinezi nedeniyle derinden etkileniyor. Örneğin mizokinezili bir kişi toplumsal medyada, “Artık kalabalık etkinliklere katılmaktan nefret ediyorum zira orada karşılaşabileceğim tetikleyicileri düşünüyorum” derken bir oburu, semptomlarının vakit içinde kötüleştiğini belirterek, “Özellikle kocamın ayağını sallamasından rahatsız oluyordum. Mesela televizyon izlerken bir yastık ya da battaniyenin gerisine geçip görmemeye çalışıyordum. Lakin çok güçlü bir değişim fark ettim. Artık ayağını sallayan kim olursa olsun katlanamıyorum. Televizyonda bile biri ayağını sallasa uzun mühlet bakamıyor kanal değiştirmek zorunda kalıyorum. Evvelden yalnızca yakın etrafımdakilerin ayak sallaması beni sinirlendirirdi. Şimdilerde tüm hayatım cehenneme döndü” sözlerini kullanıyor.

Gregory, mizokinezinin konuşulmasını memnuniyetle karşıladığını belirtti lakin farkındalık arttıkça daha fazla kişinin kendisine teşhis koyma ihtimalinin artacağı konusunda da ikazda bulundu ve ekledi: “Mizokinezinin gerisinde yatan fikirle bağ kuran şahıslar var ve kendilerinde mizokinezi olduğunu düşünüyorlar.”

Bu mevzuya olan ilginin artmasına rağmen hala bir teşhis kriteri bulunmadığını, mizokinezinin birden fazla vakit anksiyete bozuklukları yahut OKB ile karıştırıldığını söyleyen Gregory, “Ancak araştırmalar, tüm bu bozukluklardan farklı olduğuna işaret ediyor” dedi.

Gregory, mizokinezisi olduğunu düşünen şahısları doktora başvurmaya teşvik ederken, “Test edilmiş bir tedavi bulunmasa da bilişsel davranışsal terapi üzere konuşma terapileriyle muvaffakiyet elde etmiş psikiyatristler var” tabirlerini kullandı.

Araştırmalar mizokineziye neyin yol açtığınız şimdi keşfedebilmiş değil lakin Gregory bunun eski vakitlerde hayatta kalmayı sağlayan bir reaksiyon olabileceğini söyledi.

“Bazı bireylerin görsel hareketleri daha düzgün görüp onlara odaklanması kümenin hayatta kalmasında rol oynamış olabilir. Zira bu hareketler avcılar üzere potansiyel tehlikelerin işareti olabilir” diyen Gregory, mizokinezisi olanlara da “Bir dahaki sefere tetiklendiğinizde kendinizi üzmeyin, bu bir hayatta kalma iç güdüsü” bildirisini yolladı.