Bingöl ve etrafı, çok sayıda değerli fay zonu içermesi nedeniyle, zelzele bilimi ve yapısal jeoloji açısından dünyanın en ilgi alımlı alanlarından birisi. Örneğin Ege Bölgesi, Antik İyon Medeniyeti çalışan bir arkeolog için bilimsel açıdan ne kadar güçlü bir bölge ise Bingöl ve etrafı de yapısal jeologlar için o kadar varlıklı bir bölge.
Çünkü Bingöl üç fay zonunun kesiştiği yerde bulunuyor. Bu da kenti zelzele açısından hayli kıymetli bir yere koyuyor. Zati Bingöl ve etrafı geçmişte büyük zelzelelerin yaşandığı bir alan, yakın vakitte 5.7 ve 5.6 büyüklüğünde zelzelelerle sarsıldı.
Şimdi de AFAD’ın bilgilerine nazaran; saat 02.24’te, Bingöl’ün Yedisu ilçesinde 4,8 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana geldi. Zelzele, yerin 12.79 km altında gerçekleşti.
BİNGÖL VALİLİĞİ’NDEN SARSINTIYA AİT AÇIKLAMA
Bingöl Valisi Dr. Ahmet Hamdi Usta yaptığı açıklamada “Bu gece 02:44 sularında Yedisu ilçemizde yerin 12 bin 719 metre derinliğinde 4.8 büyüklüğünde bir sarsıntı yaşanmıştır. Zelzele merkezine en yakın yerleşim yerleri Elmalı ve Dinarbey köylerimizdir. Zelzele nedeniyle şu ana kadar yönetimimize intikal eden, ihbar edilen rastgele bir olumsuzluk bulunmamaktadır. AFAD ve Jandarma gruplarımız İlçe Kaymakamımızın liderliğinde alanda olup muhtarlarımızla irtibat halinde saha taramalarına devam etmektedirler. Gelişmeler yakından takip edilmektedir” denildi.
Bingöl, son yıllarda jeoloji mühendislerinin sıklıkla dikkat çektiği bir kent. Hatta bu ayın başında 6 Şubat’ta, Kahmaranmaraş zelzeleleriyle ilgili yaptığım haberde uzmanlar, kentte zelzele beklediklerini söylemişti.
Jeoloji Mühendisleri Odası Deprem Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Süleyman Pampal, Anadolu Fay Zonu’nun Doğu Anadolu Fay Zonu ile kesiştiği Karlıova’dan Erzincan’a kadar olan ‘Yedisu Fayı’nın oldukça canlı bir yapıda olduğunu söz etmişti.
Uzun vakittir Bingöl ve etrafındaki faylarda çalışmaları olan Bingöl Üniversitesi Güç, Etraf ve Doğal Afet Araştırmaları Merkezi Müdürü Dr. Kenan Akbayram ise şu kıymetli bilgilerin altını çizmişti:
FAYIN BÜSBÜTÜN KIRILMASI HALİNDE KAÇ BÜYÜKLÜĞÜNDE SARSINTI OLABİLİR?
— Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun kimi kesitlerinde uzun yıllardır zelzeleler olmadı lakin bu bölgelerde yerkabuğunun hareketli olması nedeniyle sarsıntıların olması gerekiyor. Bunların en kıymetlilerinden bir tanesi Yedisu Fayı yahut Yedisu Fay Zonu ismini verdiğimiz Bingöl ile Erzincan ortasındaki yaklaşık 75 kilometrelik fay kuşağı…
— Yedisu Fayı, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun Marmara’daki kollarıyla birlikte son yüzyılda zelzele üretmemiş sismik boşluklarından bir tanesi. Bu fay jenerasyonunda en son 7 üzerinde büyüklüğünde zelzele 1784 yılında oldu. Kuzey Anadolu fayının sarsıntı tekrarlanma aralığının 200-250 yıl olduğu düşünüldüğünde burada kısa müddet içinde büyük zelzele olması çok mümkün.
— Yedisu Fayı’nın yaklaşık uzunluğu 75 kilometre. Yedisu Fayı’nda en son yıkıcı zelzelenin 1784 yılında gerçekleştiği değişmeze yakın bir bilgi. Yapılan hesaplar, 75 kilometrelik bu fayın tek bir zelzelede büsbütün kırılması halinde 7.2 büyüklüğe kadar zelzele üretebileceğini öneriyor.
‘BU ZONUN TÜMÜNÜN SİSMİK BOŞLUK ÖZELLİĞİ TAŞIYABİLECEĞİ KONUSUNDA KUŞKULARIM VAR’
— Daha evvel varlığından haberimin olmadığı bir GNSS çalışması tıpkı bölgede 80 kilometre uzunluğunda bir fay zonunun kırılması sonucu oluşabilecek sarsıntı büyüklüğünün 7.5 magnitüde ulaşabileceğini söylüyor.
— Buna ek olarak 6 Şubat 2023 sarsıntılarından edindiğimiz deneyim burada daha büyük sarsıntılar olabileceği tarafında kuşkuların oluşmasına neden oldu. Yedisu Fayı’nın yer aldığı bölgede yaşanma ihtimalini göz gerisi etmemek gerekir. Zira bu fay kolu aslında 160 kilometre uzanıma sahip bir fay zonu içerisinde yer alıyor ve bu zonun tümünün sismik boşluk özelliği taşıyabileceği konusunda kuşkularım var. Maalesef bu hususta bekleyip göreceğiz.
EĞER BU ZELZELE GERÇEKLEŞİRSE EN RİSKLİ YERLEŞİM YERLERİ NERELER?
— Bu durum fayın ne istikamette atım yaptığı, hasar gören bölgenin ana kaya derinliği ve ana kayanın üç boyutlu geometrik hali, içerisinde diğer kırık ya da fay bulunup bulunmadığı üzere birçok parametreye bağlı olarak değişir. İncelenen bölgenin nüfusu, yapı tipi, yapı kalitesi üzere hususlar da dikkate alınmalı.
— Bu nedenle bütün bu konular tespit edilmeden, çok disiplinli sistematik bilimsel çalışmalar yapılmadan, ilçe ve bölge göstermek hem spekülatif hem de yanlış olur. Fakat unutulmamalıdır ki, AFAD 1900 ile 2023 yılları ortasında gerçekleşen sarsıntılarda ülkemizde 93 bine yakın insanımızın vefat ettiğini, 555 binden fazla yapının yıkıldığını belirtiyor. Bunun üzerine acı bir gerçek olarak 2023 yılında 50 binden fazla insanımızın vefatını, 750 bin kadar da yapının kullanılamaz hale geldiğini eklememiz lazım.
Bingöl’de Doğu Anadolu ve Kuzey Anadolu Fay Zonları üzere etkin levha sonlarının kesişmesi ve Doğu Anadolu’nun olması gerekenden daha ince bir yerkabuğuna sahip olması, kentte etkin volkanların oluşmasına neden olmuş. Bunlardan en değerlisi Bingöl Volkanı. Bu volkan, Kuzey Anadolu Fay Zonu tarafından parçalanmış ve ötelenmiş devasa bir volkan…