Batı edebiyatına ilham veren şehir

Beyoğlu’ndaki Meşher’in yeni standı ‘Hikâye İstanbul’da Geçiyor’, farklı devirlerde ve cinslerde üretilmiş yapıtlarla İstanbul’un Batı edebiyatındaki izlerini takip ediyor. Ömer Koç Koleksiyonu’ndaki
az kitapları odağına alan stant, fantastik kıssalardan grafik romanlara, bilimkurgudan casusluk hikayelerine kadar varlıklı bir seçki sunuyor. Perşembe günü kapılarını açan, küratörlüğünü Ebru Esra Satıcı ve Şeyda Çetin’in yaptığı stantta 16’ncı yüzyıldan günümüze el yazmaları, birinci baskılar, imzalı ve ithaflı kitaplar görülebilir. Ayrıyeten gravürler, fotoğraflar, sinema afişleri ve gazete kupürleri de ziyaretçileri bekliyor.

 

SADECE BİR ART PLAN DEĞİL

Ömer Koç Koleksiyonu’ndan yaklaşık 300 kitabın etrafında şekillenen stant İstanbul’un edebiyatta yalnızca bir art plan olmadığını; kültürü, insanları ve tarihi olaylarıyla Batı dünyasındaki kurmaca yapıtlara nasıl ilham verdiğini ortaya koyuyor. Stantta Voltaire’in Candide’i, Lord Byron’ın Don Juan’ı, Virginia Woolf’un Orlando’su, Pierre Loti’nin Aziyadé’si ve Ian Fleming’in James Bond’una kadar yolu İstanbul’dan geçen roman karakterlerinin izlerini sürmek mümkün.

Sergide pek çok özel kesim da var. Koleksiyonun en eski yapıtlarından biri 1547’de basılan Bertrand La Borderie’nin ‘Konstantinopolis Seyahati Üzerine Konuşma’ başlıklı kitabı. II. Abdülhamid’in Fransız muharrir Pierre Loti’ye Mayıs 1890’da, Yıldız Sarayı’nda ikram ettiği elmas taşlı sigara katmanı da bir öteki özel kesim. Antoine Le Camus’nün 1754’te yazdığı ‘Abdeker yahut Hoşluğu Müdafaa Sanatı’ ismindeki bayanlara güzellik sırları verdiği kitabı da koleksiyonun ilgi cazip kesimlerinden. Tavsiyelerinden biri şöyle: “Dişler için bir toz: Her biri 28,3 gram tartısında ak süsen tozu, krem tartar ve yanmış şap; her biri 7,6 gram karanfil, muskat, ejder kanı ağacı reçinesi ve kırmızı mercanı alın. Hepsini karıştırarak ince bir toz hâline getirin.”

 

FİLMLERDE İSTANBUL…

Sergide Batı edebiyatındaki İstanbul yansımalarının sinemaya taşındığı üretimlere özel afiş, görüntü ve fotoğraflar da görülebilir. 1963’te çekilen bir James Bond sineması olan ‘Rusya’dan Sevgilerle’ ve Tilda Swinton’ın 1992’de başrolünde oynadığı ‘Orlando’ sinemasına özel kısımlar var. Çekyalı direktör Karel Zeman’ın 1961’de animasyonla canlı çekimleri birleştirdiği ‘Muhteşem Baron Munchausen’ sinemasının görüntüsüyse Osmanlı İmparatorluğu periyodundaki İstanbul’u temsil ediyor.

 

‘HEYECANI BİR AN EVVEL BAŞLASA’

Sergiyle eşzamanlı olarak yayımlanan katalogda kısa mühlet evvel ortamızdan ayrılan Selim İleri’nin ‘Ölümsüz İstanbul’ isimli yazısı da var:

“Meşher’de açılması tasarlanan ‘Hikâye İstanbul’da Geçiyor’ standı için beni aradıklarında meskende, uzun müddetten beri yalnızlıkla baş başaydım. Telefondaki şık sesi dinledim. Standa gidebilecek miydim? Gelecek yıl ocak, sıhhat şartlarım el verecek miydi? Hangi yapıtlar, bilmediğim kim bilir ne çok edebiyat, sanat fırtınası… Birinci yankıyan Loti’nin ‘Aziyadé’si, belleğimde İstanbul’u bir sır, bir bilmece olarak sunmuştu; İstanbul, bu tuhaf, içli yapıtla hem var olmuş hem kaybolmuş, tıpkı başkişisi Aziyadé üzere. Batı’nın yüzyıllar öncesinden ve yüzyıllar içinde; yaşadığım, bedelli bir sanatkarımızın, Bedri Rahmi’nin “Işıktan sudan örülmüş canım İstanbul” dediği, doğup büyüdüğüm, artık yaşlılığı kabullenmeye çalıştığım kente yaklaşımı. Yalnız yaklaşımı değil, yorumu, alımlayışı, hatta -belki- özdeşlikler… Ömer Koç Koleksiyonu’nda korunan yapıtlardan oluşacakmış stant. Birden -çok bedelli, emeği, kazandırdıkları asla ödenemeyecek- Nurhan Atasoy’un Ömer Koç yorumu: ‘Bu topraktaki, bu toprağın esinlendirdiği bütün kültürel birikimi saklama, müdafaa tutkunu bir genç adam! Benzerine kolay rastlanmıyor.’ ‘Hikâye İstanbul’da Geçiyor’da yer alacak özgün yapıtlara, bu yapıtlardan fışkıracak duyuş, düşleyiş gizilgücüne göz atmak benimkisi: Heyecanı bir an evvel başlasa diyebilirim.”