AB’nin “varoluşsal tehdit” olarak tanımladığı Rusya-Ukrayna Savaşı, 24 Şubat’ta 4. yılına giriyor.
Birlik, savaşın başından itibaren teamüllerine karşıt birçok prensip imza attı.
2022’de başlayan savaşın ardından AB, tarihinde birinci kez askeri teçhizat satın alımlarını ve teslimatını finanse etme kararı aldı.
Kurucu muahedeleri, Birliğin askeri operasyonları finanse etmekte olağan bütçesini kullanmasını yasakladığı için AB, bütçe dışı bir fon oluşturdu.
“Avrupa Barış Fonu” ismini verdiği kaynak üzerinden AB ve üye ülkeleri, şimdiye kadar Ukrayna’ya 134 milyar avronun üzerinde askeri yardım yaptı.
Ayrıca AB, birinci kere fiilen savaş durumundaki bir ülke ile müzakere masasına oturdu, tekrar birinci defa 2,5 yıl üzere kısa bir mühlet içinde üyelik görüşmelerini başlattı.
AB ülkelerinin kendi askeri stokları tükendiği için Brüksel, savunma endüstrisi üretimlerini ve ortak satın alımları artırmak için stratejiler benimseme gerçeğiyle yüzleştiği sırada ise tüm hesaplarını alt üst eden bir gelişmeyle karşılaştı.
Transatlantiğin öbür yakasında 20 Ocak’taki idare değişikliği AB’yi stratejik ortağının takviyesinden yoksun bıraktı. Çünkü Ukrayna’ya yapılan tüm yardımların yaklaşık yarısını ABD tek başına finanse etmişti.
AVRUPA’NIN TARAF ARAYIŞI
Avrupalı başkanlara hakim olan panik durumu, 20 Ocak’tan çok daha evvel başladı.
Trump’ın birinci başkanlık periyodunda Avrupa’da bıraktığı izler, 2. periyodu için yürüttüğü kampanya sürecinde savurduğu tehditler ve son 3 haftada Washington’dan Brüksel’e verilen iletiler, Avrupa’yı istikamet arayışına sevk etti.
Brüksel’i “cehennem çukuru”, AB’yi “hasım” olarak tanımlayan, “Savunmaya daha fazla para harcamazsanız sizi korumam” tehdidinde bulunan Trump idaresi, seçim kampanyası mühletince zikrettiği Ukrayna’daki savaşı sona erdirme planını 12-13 Şubat’ta Brüksel’de yapılan NATO Savunma Bakanları Toplantısı ve 14-16 Şubat’ta yapılan Münih Güvenlik Konferansı’nda açık etti.
ABD’nin yeni Savunma Bakanı Pete Hegseth, 12 Şubat’ta birinci sefer Avrupalı müttefikleriyle bir ortaya gelip sert bildirilerini iletirken, Trump da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile 1,5 saatlik bir telefon görüşmesi yaptı.
Trump’ın Ukrayna’da ABD arabuluculuğunda yapılacak barışta aslında “tarafsız” bir rol oynamayacağı kuşkusu doğarken, Hegseth birebir masa etrafında bir ortaya geldiği Ukraynalı ve AB’den mevkidaşlarına “Ukrayna’nın NATO üyesi olmadığını, savaş sonrasında güvenlik garantilerinin Avrupa ülkeleri tarafından verilmesi gerektiğini” söyledi.
Avrupa’da kaygıyla beklenen yeni savunma harcamaları skalası da birinci sefer ABD’nin resmi ağzından müttefiklere yüzde 5 olarak iletildi. Halihazırda gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) ortalama yüzde 1,9’unu savunmaya ayıran Avrupa ülkeleri için yeni bir baskı ögesi doğmuş oldu.
Avrupalı başkanları adeta şoke eden gelişme ise Münih’te yaşandı. ABD’nin Ukrayna ve Rusya Özel Temsilcisi Keith Kellogg, Ukrayna barış görüşmelerinde AB’nin masada olmayacağını duyurdu.
Akabinde AB’nin önde gelen güçlerinden Fransa’nın Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Paris’te inanılmaz güvenlik tepesi düzenledi.
Elysee Sarayı’nda 17 Şubat’ta toplanan AB, İngiltere, Almanya, İtalya, İspanya, Polonya, Danimarka, Hollanda önderleri ile NATO Genel Sekreteri Mark Rutte bu gelişmeleri görüştü. Paniklerini yansıtmamayı amaçlayan başkanlar, tepenin sonucunda Ukrayna’ya güvenlik garantilerini vermek, Avrupa’nın da kendi savunmasını güçlendirmek konusunda hazır ve istekli oldukları tarafında açıklama yaptı.
18 Şubat’ta ise Trump, Suudi Arabistan’a 3 yıldan fazla mühletin akabinde Rusya ile birinci teması kurması için bir heyet gönderdi. İkili bağlantılarını olağanlaştırmakta uzlaşan taraflar, Ukrayna’nın geleceğiyle ilgili müzakereleri hızlandırma konusunda da anlaştı. Ukrayna tarafı ise görüşmelerde yer almadı.
AB Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, bunun üzerine yaptığı açıklamada, “Rusya bizi (AB ve ABD’yi) ayırmaya çalışacak. Onların tuzaklarına düşmeyelim. ABD ile birlikte çalışarak Ukrayna’nın koşullarına nazaran adil ve kalıcı bir barışa ulaşabiliriz.” tabirlerini kullandı.
ABD ÇEKİLECEK KORKUSU
Diğer yandan Avrupa’da giderek yayılan “ABD’nin Avrupa’daki askerlerini çekeceği” istikametindeki endişe da gün yüzüne çıktı.
Avrupa Parlamentosunun (AP) Hristiyan Demokrat üyesi Mika Aaltola, Riyad’daki görüşmelerin akabinde toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda “ABD’nin Avrupa’ya Ukrayna’nın teslim olması için 3 hafta verdiği” sözünü kullandı.
Aaltola, gündeme oturan paylaşımıyla ilgili AA muhabirine yazılı açıklama yaptı.
Finlandiyalı milletvekili, paylaşımının Riyad görüşmelerinin oluşturduğu atmosferdeki birinci reaksiyonlarını yansıttığını belirterek “ABD’nin Avrupa’daki birlikleri azaltma konusundaki mevcut incelemesiyle birlikte yine yapılanması, çok fazla kaygıya neden oluyor. Avrupa’nın doğusunda, bilhassa Polonya ve Romanya’da bu mevzu hakkında bir tartışma var.” değerlendirmesini yaptı.
Aaltola, şöyle devam etti:
“Şüpheler devam etse de durum artık biraz daha net. ABD’nin Avrupa’daki askeri varlığına ait tartışmalar, Suudi Arabistan’da Amerikan değil Rus inisiyatifiyle tartışılmış. (Yine de) Bölgesel mevzuların Avrupa’nın yokluğunda, ABD ve Rusya ortasında tartışılması kaygı verici. Son derece süratli ilerleyen müzakere süreci, telaş veriyor. Trump bu ayın sonundan evvel Rusya ve ABD ortasında bir tepeden kelam ediyordu. Bu kısa üç haftalık süreç, Avrupa’daki birçok zihinde kaygılara yol açıyor. Avrupa ve Ukrayna için makûs görünüyor. Biz Avrupalılar, son durağımızı bilmeden, bindiğimiz hızlı trende gidiyoruz.”
KİEV’DE BULUŞUYORLAR
Tüm bu gelişmelerin üstüne Avrupa, savaşın 4. yılında şimdiye kadar yaptığı üzere, Ukrayna’ya takviye bildirisi vermeye hazırlanıyor.
Ancak bu sefer, Ukrayna’nın başşehri Kiev’deki buluşma daha geniş katılımlı olacak.
AB Konseyi Başkanı Antonio Costa, AB Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, Avrupa Parlamentosu (AP) Başkanı Roberta Metsola’nın yanı sıra İspanya, Litvanya, Letonya, Malta’ya ek olarak Kanada başkanının Kiev’de olması bekleniyor.