ABD’de doğumla vatandaşlık bilmecesi
ABD’de 1868’de yürürlüğe giren 14. Anayasa Değişikliği’yle garanti altına alınan doğum yoluyla vatandaşlık hakkı, ülkenin göçmenlik ve vatandaşlık siyasetlerinin temel taşlarından biri olarak öne çıkıyor.
Değişiklik, 1861-1865’teki Amerikan İç Savaşı devrinde köleliğin kaldırılmasının akabinde, eski kölelerin ve onların çocuklarının vatandaşlık haklarını teminat altına almak maksadıyla kabul edildi ve 19. yüzyıldan bu yana milyonlarca kişinin ABD vatandaşı olmasını sağladı.
Anayasa’nın ilgili unsuru, “ABD’de doğan ya da ABD vatandaşlığına geçen ve ABD’nin yargı yetkisine tabi olan herkes ABD’nin ve ikamet ettikleri eyaletin vatandaşıdır” tabiriyle, ülke hudutlarında doğan herkese vatandaşlık hakkı tanıyor.
Trump’ın vazifeye başladığı gün imzaladığı bu hakkı kaldırmayı hedefleyen kararname federal bir hakim tarafından süreksiz olarak engellenirken, bu uygulamanın akıbeti merak konusu oldu.
4.4 MİLYON ABD DOĞUMLU ÇOCUĞUN EBEVEYNİ SİSTEMSİZ GÖÇMEN
Annie E. Casey Vakfının (AECF) datalarına nazaran ABD’de 2000 yılında doğumların yüzde 21’i yabancı asıllı anneler tarafından gerçekleştirildi.
2006’da yüzde 25’e ulaşan ve yıllar içinde hafif dalgalanmalar gösteren bu oran, 2021’de yüzde 21 ve 2023’te yüzde 24 olarak kaydedildi.
Öte yandan ABD’deki sistemsiz göçmenlerin ülkede doğan çocuklarının sayısına ait ise net bir istatistik bulunmuyor.
Ebeveynin yabancı vatandaşlığına ve yasadışı statüsüne karşın, ABD hükümetinin yürütme organı bu çocukları doğumdan itibaren ABD vatandaşı olarak tanıyor.
Aynı durum, ABD’de yasal lakin süreksiz bir statüde bulunan turistler ve öteki yabancılardan doğan çocuklar için de geçerli.
Pew Araştırma Merkezi’ne nazaran, 2022’de 18 yaşın altındaki yaklaşık 4,4 milyon ABD doğumlu çocuk sistemsiz göçmen olan bir ebeveynle birlikte yaşıyor.
ABD merkezli fikir kuruluşu Göç Siyasetleri Enstitüsü, mevcut siyaset devam ederse 2050’ye kadar bu sayının 4,7 milyona çıkacağını kestirim ediyor.
EN ÇOK HANGİ ÜLKELERDEN?
Ulusal Sıhhat İstatistikleri Merkezi bilgilerini kullanan 2016’daki Pew tahliline nazaran, ABD doğumlu çocukların yabancı kökenli anneleri çoğunlukla 9 ülkeden ve Porto Riko’dan geliyor.
Porto Riko’da doğanlar ABD vatandaşı olurken, hükümet dataları bu bireyleri tarihî olarak yabancı doğumlular ortasında sayıyor.
Bununla birlikte Meksika, ABD’de yabancı asıllı annelerden doğan çocukların üçte birini oluşturuyor.
Diğer 8 ülkeyi ise Çin ve Hindistan (her biri yüzde 5), El Salvador, Guatemala ve Filipinler (her biri yüzde 3), Honduras, Vietnam, Dominik Cumhuriyeti ve Porto Riko (her biri yüzde 2) olarak sıralanıyor.
Öte yandan ABD’de turist vizesiyle ülkeye gelip burada doğum yapan bayanların sayısına ait kesin bir istatistik bulunmuyor.
Hükümet datalarına nazaran, ABD’de yaklaşık 11 milyon sistemsiz göçmen bulunurken, Trump’ın kararnamesinin kaç çocuğu etkileyeceği bilinmeyen.
DOĞUM YOLUYLA VATANDAŞLIĞIN ABD’YE KATKILARI
Uzmanlar, doğum yoluyla vatandaşlığın ABD’nin demografik yapısına ve iktisadına kıymetli katkılar sunduğunu belirtiyor.
Amerikan Göçmenlik Kurulu’nun ABD Nüfus Sayım Ofisi datalarına dayanarak yaptığı tahlile nazaran, ABD’de yaşayan 48 milyon göçmen, 2022’de yaklaşık 1,6 trilyon dolarlık ekonomik faaliyet yarattı.
Öte yandan sistemsiz göçmenlerin resmi, fiyatlı bir işte çalışmaları yasadışı olsa da, ABD Gelir Yönetimi (IRS) tarafından sağlanan ferdî vergi mükellefi kimlik numarası (ITIN) aracılığıyla işlerini kurmaları ve federal, eyalet ve kent vergilerini ödemeleri yasal.
Cornell Üniversitesi Personel Enstitüsünün bilgilerine nazaran, ABD’de sistemsiz göçmenler tarım emekçilerinin yüzde 25’ini, bakım personellerinin yüzde 19’unu, inşaat emekçilerinin yüzde 17’sini, besin ve hazırlık personellerinin yüzde 12’sini oluşturuyor.
ABD ekonomisindeki bu personel kümesi, ülke iktisadının gelişmesinde değerli bir rol oynuyor.
Brookings Enstitüsü raporuna nazaran de, 2022’de sistemsiz göçmenlerin harcama gücü 254 milyar doları aşarken, haneler toplamda 330 milyar dolarlık gelir elde etti ve yaklaşık 76 milyar dolar vergi ödedi.
Öte yandan, göçmenlik kısıtlamalarını savunanlar, bilhassa sistemsiz göçmenlerin, eyalet ve mahallî bütçeler üzerinde net bir yük oluşturduğunu argüman ediyor.
TARTIŞMALARIN MERKEZİNDEKİ GÖÇMENLİK POLİTİKALARI
Doğum yoluyla vatandaşlık, tarih boyunca ABD’nin göçmenlik siyasetlerinin tartışmalı bir ögesi olurken, bu hakkı sona erdirmeye yönelik uğraşlar vakit zaman gündeme geldi.
Düzensiz göçmenlerin çocukları için doğum yoluyla vatandaşlık hakkını sona erdirme gayretleri 40 yılı aşkın bir geçmişe dayanıyor.
ABD’de hem Demokratlar hem de Cumhuriyetçiler, Vatandaşlık Unsuru’nun uygulanmasını daraltmayı amaçlayan yasalar çıkardı.
1993 yılında, Senatör Harry Reid doğum hakkı vatandaşlığını, ABD vatandaşlarının ve yasal olarak ikamet eden yabancıların çocuklarıyla sınırlayacak bir yasa teklifi sundu.
Bununla birlikte, 1993’ten bu yana her Kongre’de başka yasa koyucular tarafından misal yasa teklifleri sunuldu.
Bugün kimi kısımlar bu hakkı, “ABD’ye yasa dışı yollarla gelen göçmenlere avantaj sağladığı” gerekçesiyle eleştirirken, insan hakları örgütleri, bunun üniversal bir hak olduğunu savunuyor.
DOĞUMLA VATANDAŞLIK VEREN ÜLKELER
Dünya genelinde ve bilhassa Amerika kıtasında yaklaşık 30 ülke doğuştan vatandaşlık hakkı tanıyor.
Bu ülkeler ortasında ABD’nin yanı sıra Kanada, Meksika ve Orta Amerika ülkeleri öne çıkarken, Karayipler ve Güney Amerika’da da birçok ülke bu hakkı sağlıyor.
Afrika ve Okyanusya’da ise sırf birkaç ülke doğuştan vatandaşlık sunarken, bunun dışında, doğuştan vatandaşlık hakkını kısıtlayan ülkeler de bulunuyor.
Avrupa’da ise hiçbir ülke yabancılara doğumla vatandaşlık hakkı tanımıyor.
TRUMP’IN ATAĞINA KARŞI HUKUKİ MÜCADELE
ABD Başkanı Trump’ın Oval Ofis’teki misyonunun birinci gününde, annesi babası vatandaş olmayıp ABD’de doğan çocuklara vatandaşlık hakkı tanıyan uygulamayı sonlandırmak için imzaladığı kararname, 23 Ocak’ta bir federal hakim tarafından süreksiz olarak durduruldu.
ABD’nin Seattle eyaletindeki Bölge Yargıcı John Coughenour, Trump’ın kararnamesinin 14. Anayasa Değişikliği’ne “açıkça aykırı” olduğunu söz ederek kararı engelledi. 40 yıldan uzun bir müddettir yargıçlık yaptığını belirten Coughenour, “Bu kadar açık bir anayasa ihlalinin olduğu öbür bir dava hatırlamıyorum.” tabirlerini kullandı.
Bununla birlikte, California, New York ve New Jersey’in de ortalarında bulunduğu 18 eyaletin savcısı, Trump’ın kararnamesine karşı açtıkları davalarla bu hakkın korunması tarafındaki hukuksal çabayı sürdürmeye devam ediyor.
ABD’de yasadışı olarak ya da süreksiz vizeyle bulunan göçmenlerin çocuklarına vatandaşlık verilmemesi için kuralları değiştirmeyi amaçlayan Trump’ın kararnamesinin kapsamı ve geriye dönük uygulanıp uygulanmayacağına dair belirsizlikler hala devam ediyor.
