Bursa’daki deprem korkuttu! Olası İstanbul depremini tetiklemesi mümkün mü? ‘Artık Türkiye deprem afet sarmalında…’
Türkiye, karmaşık jeolojik yapısı ve jeodinamik pozisyonundan ötürü çok sayıda faal fayı barındırıyor. Hatta dünyanın değerli zelzele nesillerinden biri olan ‘Alp-Himalaya Sarsıntı Kuşağı’ üzerinde yer alıyor. Bu da ülkemizi zelzele açısından riski yüksek ülkeler sınıfına sokuyor.
Buna paralel olarak son 10 yıla bakıldığında da ülkemiz ve yakın etrafında çözümlenen zelzele sayısı 270 binden fazla… Özetle sismik açıdan hayli faal bir ülkeyiz. En kıymetlisi de hudutlarımız içinde Kuzey Anadolu, Doğu Anadolu ve Batı Anadolu Fay zonları bulunuyor.
Bu fay sınırları içinde en tehlikeli olanı ise Kuzey Anadolu Fay Zonu… Doğuda Karlıova ile batıda Mudurnu Vadisi ortasında doğu-batı doğrultusunda bir yay üzere uzanıyor. Dünyanın en faal ve en değerli kırık çizgileri ortasında yer alıyor. Uzun yıllardır İstanbul’u da etkilemesi beklenen sarsıntının bu fay üzerinde olacağı iddia ediliyor.
Ancak Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun bir de güney kolu bulunuyor. Son yıllarda adeta unutulan bir fay olan bu kol, kendini daima hatırlatmaya başladı. Örneğin dün öğlen saatlerinde bu kol üzerinde merkez üssü Bursa’nın Nilüfer ilçesinde 4 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana geldi. Bursa Valiliği, öğlen saatlerinde yaşanan sarsıntı ile ilgili kentte bir olumsuz durum olmadığını açıkladı. Fakat sarsıntı orta ölçekli olsa da şiddetli bir halde hissedildi.
DEPREM AÇISINDAN EPEY FAAL BİR YER
Marmara’nın hem kuzey kolunun hem de güney kolunun şu sıralar epey hareketli olduğuna dikkat çeken Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, “Burası epey faal bir yer. Bu büyüklükteki zelzeleler Batı Anadolu’da, Marmara’nın güneyinde bilhassa de Kuzey Anaadolu Fay Zonu’nun bir kolunun geçtiği Bursa üzerinde sıklıkla oluyor. Lakin bu büyüklükteki sarsıntılar için olağan diyebilirim” dedi.
Türkiye’de sismik boşluklar, çoklukla 7’den büyük sarsıntılar üretmesi beklenen yerler. Marmara ve Bursa da buralardan bir tanesi. Bilhassa Bursa’nın içerisinde birçok kırık fay bulunuyor. 2018 Sarsıntı Haritası’na bakıldığında koyu kırmızı, kırmızı ve turuncu bölgeler tehlikenin boyutlarını gözler önüne seriyor | Fotoğraf: DHA
‘4 YA DA 5 BÜYÜKKÜĞÜNDEKİ ZELZELELER YILDA 70-80 SEFER OLUYOR’
“Türkiye’de 125 yıllık istatistiğe baktığımız vakit 4 ile 5 büyüklüğündeki zelzeleler yılda 70-80 defa oluyor” diyen Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, “Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra o bölgede bilhassa çok sayıda 4 ya da 5 büyüklüğünde zelzele oldu. Bu nedenle 2024 yılında 4 ile 5 büyüklüğündeki zelzele sayısı öbür yıllara nazaran biraz daha arttı. Ancak bu sarsıntılar bize alarm da veriyor. Örneğin Bursa’nın bulunduğu yer 1865’den beri kırılmadı” dedi.
‘7 BÜYÜKLÜĞÜNDE SARSINTI ÜRETEBİLİR’
Prof. Dr. Eyidoğan, şöyle devam etti:
“Bursa, Güney Kol’un ortasında ve ova üzerinde şurası. Bu nedenle taban çok da güzel değil. Kayıtlara bakıldığında 1065’de yıkıcı bir sarsıntı yaşandı. 1855’de ise diğer sarsıntılar oldu. 7 büyüklüğünde olduklarına dair bilgiler var fakat tekrar de kesin büyüklüğü tam olarak bilinmiyor. Zira o yıllarda büyüklüğü ölçebilecek alet yok. 1900’lü yıllardan sonra kesin ölçümler yapılabildi. Ancak ortaya çıkan hasar dağılımlarına bakıldığında fikir üretebiliyoruz tabii… Yapılan hesaplamalara nazaran de bu fayın 7 ve üzeri büyüklükte sarsıntı üretme kapasitesi bulunuyor diyebiliriz. Özetle Marmara’nın güneyi en az kuzeyi kadar tehlikeli…”
Güney kol üzerinde, aletsel periyotta en son Edremit Fayı üzerinde 1944 yılında 6.8 büyüklüğünde, Yenice-Gönen Fayı üzerinde 1953 yılında 7.2 büyüklüğünde, Manyas’ta ise 1964 yılında 6.8 büyüklüğünde yıkıcı sarsıntılar gerçekleşti. Uzmanlar, Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun güney kolu Gemlik Körfezi’ne kadar net olarak izlendiğini lakin güneybatıya gerçek kara içerisinde çok modüllü ve kırıklar halinde gözlendiğinin altını çiziyor. Birtakım araştırmacılar bu kırık topluluklarını üçüncü bir kol olarak belirtseler de bu görüş bilimsel olarak netlik kazanmadı. Bu modüllü sistem Mudanya-Bursa-Karacabey-Bandırma-Manyas-Yenice-Gönen ve Edremit körfezine hakikat kuzeydoğu ve güneybatı taraflı saçılarak gözlenmekte. Münasebetiyle güney kol 6.7 yahut 7 büyüklüğünde sarsıntı üretme potansiyeline sahip olarak düşünülüyor.
GÜNEY KOLDA MEYDANA GELEN SARSINTILAR KUZEY KOLU DA TETİKLER Mİ?
Bu durumun olmasının sıkıntı olduğunu söyleyen Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, “Elimizde bu türlü bir bilgi yok. Bir sarsıntının öbür bir zelzelesi ne vakit tetikleyeceği ya da onu etkileyeceği konusunda kesin bir şey söylemek mümkün değil. Lakin natürel birbirine yakın faylar birbirlerini etkilerler. Bunun için rastgele bir vakit ya da büyüklükten bahsetmek çok zor” ifadelerini kullandı.
‘BU SARSINTILAR, YAŞANTIMIZIN BİR KESİMİ HALİNE GELDİ; ARTIK İKİ-ÜÇ GÜNDE BİR YAHUT HAFTADA BİR OLMA MÜMKÜNLÜĞÜ YÜKSEK’
Bursa’daki vatandaşların zelzelenin şiddetli hissetmesinin nedenlerine de değinen Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, “Deprem odağının yeryüzüne olan arası bunda biraz etken. Zelzelenin yaşandığı yerin tabanın kalitesi de en kıymetli etken. Lakin günümüzde bu zelzeleler, yaşantımızın bir kesimi haline geldi; artık iki-üç günde bir yahut haftada bir olma mümkünlüğü yüksek. Zelzele tehlikesini afete dönüştürmemek için gerekli tedbirleri almak zorundayız” dedi.
“Depremin büyüklüğü hakkında tartışmak yerine, yer bilimcileri, mühendisler, lokal yöneticiler ve öbür paydaşlarla birlikte faal adımlar atmalıyız” diyen Prof. Dr. Eyidoğan, “Ülkemizde zelzele tarihselliğine bakıldığında 5 büyüklüğündeki zelzelelerde önemli yıkımların olduğunu görüyoruz. Olağanda bunu yaşamamamız gerekiyor. Artık Türkiye’nin sarsıntı afet sarmalında olduğunu önemli formda kanıksayıp, yapı stoğunda eksiklikler gidererek bu problemlere ivedilikle tahlil bulmalıyız” ifadelerini kullandı.
